Zdjecie1275

f. I^lmu/na, 1 wótttttif iHut01 tm PtAHtem dn hutom wychowana 229

Dzienniki (o również (szczególnie pó/nie)«z«, / lat I888--1891) samoistne dzido sztuki, budzące podziw bogactwem obserwacji obyczajów oraz wielką odwagą i przenikliwością w wyznaniach osobistych i diagnozach społecznych. Karty tomików, na których uczeń gimnazjum kieleckiego, a potem student nocował przebycia kolejnych dni, mówią o sieroctwie, chorobie, nędzy, o wrogości obcej szkoły, o najgorszych wpływach i złych stronach środowiska, w którym rósł i kształtował sif późniejszy pisarz.

Dzięki Dziennikom poznajemy genezą późniejszych opowiadań, wyrosłych z autentycznego poznania i przeżycia niedoli chłopa polskiego. Poznajemy życie ówczesnej szkoły, walkę młodzieży o kształtowanie świadomości narodowej, namiętne dyskusje ideowe, los ludzi zepchniętych przez panujące stosunki na dno nędzy, śmiałą analizę wewnętrznych doświadczeń, ostrą krytykę społeczną, piękno i tragizm losu człowieka.

Żeromski bardzo szybko włączył się do aktywnej działalności w kółkach studenckich. Obcując na zebraniach /. kolegami ze starszych lat wszystkich wydziałów Uniwersytetu Warszawskiego, znajdował możliwość dyskusji o palące aktualnych kwestiach narodowych i społecznych. Znany już z talentów literackich wśród kolegów kielczan, rychło zdobył sobie uznanie na szerszym forum nie tylko jako recytator poeą)i, stanowiącej główny punkt programu części artystycznej zebrań, ale również jako krytyk literacki, społecznik i oświatowiec. Atmosferę panującą na zebraniach kółek studenckich odtwarzają notatki prowadzone w Dzienniku. Tematyka referatów przedstawianych podczas zebrań była bardzo zróżnicowana. Obejmowała literaturę i historię polską, bieżące zagadnienia społeczne w Królestwie Polskim i Kuropic, sprawy ekonomii politycznej i inne.

Pedagogiczno-oświatowa wiedza Stefana Żeromskiego wyrastała przede wszystkim z osobistych doświadczeń i przeżyć i w takim zakresie została przedstawiona w dziennikowych zapisach. Dlatego też wypowiedzi pisarza na ten temat są fragmentaryczne, odnoszą się do zagadnień wybranych — najczęściej tych, które wiązały się z praktyczną działalnością guwemerską i oświatową. Dla historyka wychowania treści Dzienników dostarczają faktografii i budzą refleksje dotyczące organizacji szkolnictwa, treści programowych, form i metod pracy pedagogicznej oraz zagadnień pedeuto logicznych.

Przedstawione treści nie wyczerpują szerokiej problematyki twórczości literackiej jako źródła badań w naukach o wychowaniu. Wskazują bogate zasoby źródłowe wzbogacające inne materiały w podejmowanych badaniach.