Zdj�cie1028

nul przed Polską w końcu 1989 r, Mum nu myśli podjęcie decyzji o wyborze drogi gospodarczej transformacji.' Czy zastosować tzw. terapię szokową i długo ją utrzymywać, czy raczej podjąć przekształcenia powolniejsze. ewolucyjne, Czy postawić na tzw. twórczą destrukcję, czy też na przemiany kontrolowane, w których państwo dba o to, by jak nąjmniej ze wspólnego bądź co bądź. dorobku zniszczyć. Czy zgodzić ssę na znaczną recesję, Ucząc później nu samoczynne ozdrowienie {pamiętamy ówczesne zapewnienia ministra Tadeusza Syryjczyka z rządu Tadeusza Mazowieckiego), czy też od początku dążyć do minimalizacji recesji. a nawet do jej uniknięcia. C/y zgodzić się na znaczące bezrobocie. na spadek plac realnych, czy postawić przede wszystkim na efektywność ekonomiczną, choćby miało to dotyczyć maleńkiej już części gospodarki. Wszystkie te sprawy związane były z owym pierwotnym wyborem, który - jeśli miał być dokonany w sposób sprzyjający demokracji - wymagał najpierw debaty. Wymagał odrzucenia hasła ;jeden etos-jeden program” i pozbycia się przekonania (mniejsza czy szczerego, ale żywo wówczas krzewionego), że innej drogi nie ma. Debaty jednak wówczas w tej zasadniczej sprawie nie było, wybór został dokonany arbitralnie, a nie demokratycznie, administracyjnie, a me politycznie, w monocentrycznym ośrodku, a nie w wyniku pluralistycznej dyskusji. Społeczeństwo mogło tylko uderzyć nowej władzy i nie przeszkadzać. licząc na obiecywane szybkie, pozytywne efekty. Stało się inaczej, efekty są mniejsze i bardziej powierzchowne niż przyrzekano, koszty społeczne znacznie większe, a w dodatku nie wiadomo jak z tego wyjść.

Konflikty społeczne, szczególnie widoczne w drugiej połowie 1992 r., są właśnie echem owej nie odbytej na początku debaty. Są wyrazem niezgody na podjęte pod koniec 1989 r. decyzje oraz świadectwem tego, że konflikt tak czy inaczej musi się ujawnić. Zaletą debaty, którą doceniały wszystkie demokracje, jest to. że ma ona charakter wyprzedzający, poprzedza ważne decyzje, wyraźnie określa preferencje, precyzuje w toku dyskusji cele I sposoby ich osiągania. Ponadto, co nie mni^j ważne. Icgiiymizuje polityków, wiadomo kio w społeczeństwie kogo popiera, o co zabiegają politycy jest również ważne dla obywateli, a to. o czym politycy milc/ą - dlu po/oslalych obywateli również nie ma znaczenia, U nas jest jednak inaczej, także i z tych powodów debata wciąż nie ma warunków do rozkwitu.

Jednym z zasadniczych hamulców debaty są rozmaite ograniczema •ołriMci Ody nie mu wolności słowa, gdy panuje cenzura, to s\fó»