Åšluzy i gumy
Śluzy to substancje roślinne o charakterze polisacharydów. Wykazują właściwości koloidalne, mają zdolność pęcznienia i tworzenia żeli. Występują w łupinach nasiennych, piesze, korzeniach, liściach i kwiatach roślin, gdzie magazynowane są w komórkach idioblastycznych i zbiornikach śluzowych lub tkankach okrywających.
Z polisacharydów zbudowane są także gumy roślinne, które są produkowane w następstwie mechanicznego lub biologicznego uszkodzenia tkanek roślinnych. Obok cech charakterystycznych dla śluzów, mają właściwości klejące. Wartość surowców śluzowych bada się metodą pomiaru ciągliwości oraz oznaczania wskaźnika pęcznienia, który określa objętość, jaką zajmuje Ig surowca roślinnego po czterogodzinnym spęcznieniu w środowisku wodnym, łącznie z przylegającym śluzem.
W lecznictwie śluzy mają zastosowanie jako środki powlekające, ochronne i zmiękczające. Charakteryzują się działaniem tyiko miejscowym, gdyż podane doustnie nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Stosowane są w stanach zapalnych przewodu pokarmowego i dróg oddechowych oraz jako środki przeczyszczające ze względu na to, że chłonąc wodę pęcznieją i powodują pobudzenie perystaltyki jelit. Stosowane są też zewnętrznie do okładów w stanach zapalnych skóry. Gumy są głównie stosowane jako substancje pomocnicze do receptury oraz w przemyśle farmaceutycznym.
Surowce śluzowe
Agar jest otrzymywany ze ścian komórkowych krasnorostów. W zależności od sposobu otrzymywania, ma postać przeświecających, jasnożółtych pasm, szarych bryłek lub proszku. Zawiera 90% polisacharydów, które są częściowo związane z kwasami, głównie siarkowym. W zimnej wodzie pęcznieje. Rozpuszcza się przy ogrzewaniu do 100°C, Oziębione do około 50°C roztwory agaru tworzą żele. Agar ma zastosowanie jako substancja żelująca, powodująca rozpad tabletek oraz jako składnik podłoży do badań mikrobiologicznych. Wchodzi w skład preparatów
0 działaniu łagodnie przeczyszczającym ze względu na silne właściwości pęczniejące. Ma także zastosowanie w przemyśle spożywczym i chemicznym.
- Prawoślaz lekarski
Surowcem jest pochodzÄ…cy z upraw
1 zbierany w lipcu lub jesienią korzeń prawoślazu lekarskiego. Śluz ma charakter kwaśny, surowiec zawiera ponadto skrobię i pektyny. Wskaźnik pęcznienia według FP VI powinien wynosić nie mniej niż 10. Zawartość śluzu zależy od okresu zbioru. Ma on działanie osłaniające, zmiękczające i przeciwkaszlowe. Może być stosowany w nieżytach górnych dróg oddechowych, zapaleniach i podrażnieniach błony śluzowej przełyku i żołądka. Zewnętrznie jest stosowany w zapaleniu i świądzie skóry, oparzeniach I stopnia i uszkodzeniach skóry substancjami żrącymi. Z surowca są przygotowywane mieszanki ziołowe, syrop, preparaty przeciwkaszlowe.
Surowcem śluzowym jest także liść prawoślazu, który zawiera okołol0% śluzu o charakterze kwaśnym, a ponadto fla-wonoidy, fenolokwasy, kumaryny i śladowe ilości olejku eterycznego Wskaźnik pęcznienia według FP VI powinien wynosić nie mniej niż 11. Jest stosowany do okładów zmiękczających oraz wchodzi w skład mieszanek ziołowych, stosowanych w stanach zapalnych górnych dróg oddechowych.
- Len zwyczajny
Surowcem są dojrzałe i wysuszone nasiona lnu zwyczajnego, które w skórce zawierają śluz w ilości 3-8%, ponadto glikozydy cyjanogenne oraz sterole, olej tłusty w ilości do 40% i białko. Wskaźnik pęcznienia według FP VI powinien wynosić nie mniej niż 3,5. Zastosowany zewnętrznie w postaci okładów i kata-plazmów ma działanie zmiękczające i przeciwzapalne. Wewnętrznie ma-ceraty mają zastosowanie jako środek powlekający w stanach zapalnych dróg oddechowych, przełyku i żołądka, ponadto jako środek lekko przeczyszczający, działający na drodze pęcznienia w jelitach.
- Kozieradka pospolita
Roślina występuje w rejonie Morza Śródziemnego i Czarnego. Surowiec stanowią dojrzałe nasiona, które zawierają śluz w endospermie zarodka w ilości około 25% oraz saponiny steroidowe, flawonoidy, trygonelinę oraz cholinę, olej tłusty, białko. Nasienie jest bardzo twarde, w wodzie silnie pęcznieje.
Śluz kozieradki pospolitej wchodzi w skład preparatów o działaniu przeczyszczającym. Stosowany jest także jako środek powlekający i zmiękczający. W Polsce jest stosowany głównie zewnętrznie w postaci odwarów do okładów przy ropnych zapaleniach skóry.
- Babka płesznika
Surowcem są pochodzące z upraw dojrzałe nasiona, które zawierają ok. 15% śluzu zawartego w łupinie nasiennej oraz małe ilości związków irydoi-dowych, olej tłusty, białko, enzymy. Po namoczeniu silnie pęcznieją i pokrywają się galaretowatym śluzem. Wskaźnik pęcznienia według FP VI powinien
„ I