018701

wyleczyłem zawsze tą prostą metodą, nawet wówczas,, gdy cierpienie sercowe wystąpiło równocześnie z tyfusem.

Dozorcy chorych powinni utrzymywać w czystości, usta tyfusowego, i zwilżać je często, ażeby język nie był bardzo suchy. Sami zaś powinni robić sobie często omywania, aby ustrzedz się zarazy.

Choroby umysłowe.

Gdy porównamy człowieka z innemi istotami ży-jącemi, widocznem jest wtedy, że jest on arcydziełem wśród całego stworzenia, i że na tern arcydziele wyryte jest wyraźnie podobieństwo do Stwórcy. Gdy duch i ciało pracują wspólnie w zupełnej harmonji, wówczas człowiek może w istocie dokonać wielkich i doniosłych czynów. Występująca przy tern czynność rozsądku, rozumu i wolnej woli jest dowodem, że człowiek rzeczywiście stworzonym jest na obraz i podobieństwo Boga. W^rielkim jest więc człowiek, gdy duch i ciało w najzupełniejszej działają harmonji, ale nieszczęśliwym i poniżonym przedstawia się nam, gdy harmonja ta zostanie zaburzoną i zakłóconą. Sam duch bowiem nie stanowi człowieka, ani samo ciało, ale zestrojone połączenie ducha z ciałem. Jak zaś ciało nawiedzanem bywa niezli-czonemi chorobami, osłabiane przez nie i powstrzymywane w rozwoju, podobnie i duch jakkolwiek sam jako taki nie choruje, jednakowoż ulega najrozmaitszym wpływom, które pogrążają go w stan opłakany. O tym nieszczęśliwym stanie ducha, czyli o chorobach umysłowych i obłąkaniu chcę tu powiedzieć słów kilka.

Odwiedzałem raz w zakładzie obłąkanych dobrego przyjaciela. Zaprowadził on mię do jednego szaleńca, którego znałem z lat dawnych. Ale jakżeż byłem zdziwiony, zobaczywszy zmiany, jakim uległ on wskutek choroby! Często widuje się w życiu ludzi, którzy rozgoryczeni i rozgniewani, wyrzucają ze siebie ciągle przekleństwa, wybuchają gniewem, a uniesieni gwałtowną namiętnością, nie wiedzą, co czynią i mówią, tak że człowiek w ich towarzystwie niepewnym jest nawet życia, a napełniony bywa trwogą, obrzydzeniem, i bojaźnią. Wszystko to jednak jest tylko drobnostką wobec tych, strasznych napadów szaleństwa, które widziałem u tego obłąkanego. Głębokiem i długotrwałem było więc wrażenie, jakie uczynił na mnie widok dawnego znajomego, i długo myślałem nad tern, w jaki sposób rozwinął się ów stan nieszczęśliwy. Pomyślałem wtedy o tych chorych, którzy owładnięci gorączką nie wiedzą co myślą, mówią lub czynią, których duch niby mgłą osłonięty, oszołomiony jest i tajemnymi skrępowany więzami, i zdawało mi się, źe stan takowy jest pierwszym i najniższym stopniem choroby umysłowej. Potem wyobrażałem sobie, jaki byłby stopień drugi, dalszy rozwój i stopniowanie tego zaburzenia umysłowego, i nareszcie przyszedłem do obrazu jaki przedstawił mi ów szaleniec nieszczęśliwy, który zachowywał się tak, jakby największe jego dobro, życie fizyczne było w niebezpieczeństwie, w obronie którego bronił się, na wszystko się odważał, i wszystko stawiał na jedną kartę.

Ale nie u każdego zaćmienie ducha przeradza się w szaleństwo i wściekłość, gdyż są znów tacy, którzy w niemej rozpaczy medytują i myślą o tern, że są już bez ratunku ofiarą największej nędzy, i najokropniejszego nieszczęścia. Nie mają spokoju, sen nie nawiedza ich powiek, niczego nie jedzą, z nikim nie obcują. Nie można wydusić z nich ani słowa, nie troszczą się też oni ani o siebie, ani o swych najbliższych, ani o nikogo innego. W rozpaczliwym stanie takim trwają tak długo, aż siły ciała zostaną wyczerpane, i śmierć położy kres ich życiu.

Z tego cośmy wyżej powiedzieli, wynika, że jedni zużywają i marnotrawią swe siły żywotne przez rozdrażnienie, szamotanie się, i wściekły szał, dlatego też stan taki nazywamy szaleństwem, inni znowu w niemej rozpaczy charłaczeją, nędznieją i giną, a stan ich nazywamy zadumą, lub melancholją.

Znałem pannę, która rosła zdrowo, czerstwo, i rokowała ładne nadzieje; uczyła się dobrze i przyswoiła sobie wiele wiadomości potrzebnych w życiu; każdy sądził, że czeka ją ładna przyszłość, gdyż obowiązkom swego zawodu uczyni w zupełności zadość. Panna ta mieszkała u rodziców. Nagle zaczęła dziwaczyć, stała się markotną i lękliwą, potem krnąbrną wobe^ rodzi-

KODYCYL

22