0312

VI. 10.

KAZIMIERZ I (ż. JADWIGA).

295

się zaprzeczyć ^x); z drugiej zaś strony jasną jest rzeczą, że. biskup włocławski, uzyskawszy od umierającego Kazimierza przyrzeczenie restytucyi zabranych wsi, musiał poczynić starania o najrychlejsze wyjednanie odnośnego dokumentu z jego kancelaryi, w każdym razie jeszcze za jego życia, skutkiem czego też dokument otrzymał datę ostatniego dnia, w którym żył jeszcze Kazimierz.

Tak ustalona data tłomaczy też w całkiem prawidłowy sposób nieznaczną usterkę chronologiczną, jaką popełnił Rocz. Wielk., podając w przytoczonym poprzednio ustępie wiadomość o zgonie Kazimierza. Zdarzenie to, zaszłe pod sam koniec r. 1267, mogło snadno w roczniku czy to przez niedokładność, czy też przez późniejsze dojście wiadomości, otrzymać datę 1268 r. ^{1 2 3}).

i. Jadwiga.

Pod datą 1234 r. (bez oznaczenia dnia) wystawia Kazimierz dokument na rzecz klasztoru strzelnień-skiego^a), uposażając go różnemi prawami w Mątwi nad Notecią , a to in subsydium anime uxoris nostre in ecclesia Sancte Trinitatis in Strelna humate. Jest to niewątpliwy autentyk⁴). Prócz tego zachował się inny jeszcze dokument, rzekomo przez Kazimierza pod datą 7 marca 1231 r. również na rzecz klasztoru strzel-nieńskiego wystawiony^{5 6}), w którym jest podobnaż wzmianka, iż donacya przyszła do skutku in remedium anime uxoris nostre in ecclesia Sancte Trinitatis ibidem (w Strzelnie) humate. Ten ostatni dokument jest jednakowoż falsyfikatem, sporządzonym na podstawie późniejszego autentycznego dyplomatu Kazimierza z roku 1246 ^e), z którego fałszerz zaczerpnął zarówno datę dzienną jako też i wszystkich bez wyjątku świadków⁷). Na podstawie wzmianki, w dokumencie z r. 1231 zawartej, nie możnaby tedy opierać wniosku, iż Kazimierz był już podówczas wdowcem po jakiejś bliżej nam nieznanej żonie; owszem odnośny ustęp możnaby uważać za wtręt fałszerza, podejrzanej wiarogodności; natomiast autentyk z r. 1234 nie pozwala wątpić, że w istocie Kazimierz przed tym czasem puślubił był jakąś żonę, która zmarła co najpóźniej r. 1234. Spostrzeżenie to usuwa powszechne dotąd mniemanie, jakoby pierwszą żoną Kazimierza była Konstancya, córka Henryka II wrocławskiego; o Konstancyi bowiem wiadomo, że poślubioną została dopiero 1239 r. , że żyła niewątpliwie 1252 r. i zmarła najprawdopodobniej 1257 r. *); zaczem owa żona, o której śmierci znajduje się wzmianka, już pod r. 1234, musi być osobą różną od Konstancyi, i jak się samo przez się rozumie, pierwszą żoną Kazimierza, podczas gdy Konstancyą uważać należy za drugą jego żonę⁹).

Ponad tę krótką i wcale niedokładną wiadomość o pierwszem jego małżeństwie nie ma zresztą w źródłach jakichkolwiek innych pewniejszych danych. Mniemam jednak, że należyta interpretacya niektórych bliżej niezdeterminowanych zapisek źródłowych pozwoli z wielkim prawdopodobieństwem wyjaśnić pytanie co do imienia niniejszej jego żony. Znany nam jest już dzisiaj Nekrolog Strzelm, i można też przypuścić, że tutaj znajdziemy zapiskę o śmierci owej pierwszej żony, skoro bowiem, jak z przytoczonego dokumentu wynika, pochowaną została w Strzelnie, toć oczywiście przyjąć trzeba , że zgon jej zapisanym być musiał w tamtejszym nekrologu; nadto nekrolog ten zawiera zapiski o śmierci dwu dalszych żon Kazimierza, tak, że byłoby zgoła niewytłomaczoną rzeczą, dlaczego właśnie miałaby być pominiętą pierwsza, tamże niewątpliwie pochowana. Otóż w Nekr. Strzeln. prócz Konstancyi i Eufrozyny (drugiej i trzeciej żony Kazimierza) podane są daty nekrologiczne o następujących tylko jeszcze księżniczkach z rodu Piastów: Wierzchosławie (IV. 15.), Eudoksyi, żonie Mieszka III (III. 17.), Salomei, żonie Ziemomysła kujawskiego (VII. 2.) i Jadwidze, żonie Włodzi-sława Łokietka (V. 12)¹⁰), wszystkie cztery dokładnie zdeterminować się dające, tak, że żadna z tych zapisek nie może być odniesioną do pierwszej żony Kazimierza; nadto trzy niezdeterminowane, jedna pod datą 8 stycznia¹¹): Iledwigis ducissa, druga pod datą 2 czerwca¹²): illustrissima ducissa Mazovie i trzecia pod datą 3 czerw-

1

Analogiczny wypadek zdarzy! się co do Kazimierza W.; posiadamy dokument wystawiony w przeddzień jego śmierci.

2

Por. VIII. 6. — 2) Dotąd przyjmowano powszechnie, przez błędną interpretacya daty ostatniego dokumentu Kazimierza, iż zmarł on

3

r. 1268, między 12 a 25 grudnia. Por. Perlbach, Preuss.-Poln. Stud. I. 14; Kętrzyński, Mon. Pol. V. 765 uw. d; Grote-

4

fend, Stammtafeln I. nr. 28; Rubczyński, Wielkop. pod rządami synów Wład. Odonicza, Rocz. filar. 319 i in. — 3) Dokum.

5

Kujaw, i Mazow. 123 nr. 9. —• 4) Por. Ulanowski, ibid. 137. — ») Ibid. 121 nr. 8. — 6) Ibid. 124 nr. 11. — 7) Por.

6

llanowski, ibid. 136. — 8) Por. str. 297. — 9) Por. trafne w tej mierze uwagi Ulan o w s kie g o, Dokum. Kujaw, i Mazow.

7

137. 138. — 10) Mon. Pol. V. 721. 727. 730. 755. 760. 764. — U) Ibid. V. 722. — 12) Ibid. V. 740.