FizykaII69601

1590

kszy moment kręcenia siły składowej q, jeśli się Dz przyjmie za kierunek tej składowćj.

§ 103. Drgania igły magnesowej. Na igłę magnesową, dającą się obracać około stałćj osi, wywiera ziemia dwojaką siłę, ciężkości i magnetyzmu. Z wyjątkiem tego szczegółowego przypadku, gdzie oś obrotu przez środek ciężkości igły przechodzi i zarazem jest równoległą do kierunku magnetycznych sił ziemi, w którym to przypadku igła magnetyczna w każdem położeniu utrzymywałaby się w równowadze, zajmuje ona zawsze tylko jedno położenie statecznćj równowagi, a wyprowadzona z nićj trochę, przechodzi zaraz w drganie, które odbywa się zupełnie podług tych samych praw, co drgania'zwykłego wahadła.

Jeśli igła magnetyczna jest igłą zboczenia czyli odchylenia, t. j. pręcikiem namagnesowanym, którego oś obrotu jest pionowa, a oś magnetyczna ma prostopadłe do niej położenie i dla tego ciągle na tćj sanjćj poziomćj płaszczyźnie zostawać musi ciężkość ziemska na ruchy takiej igły żadnego wpływu nie wywiera a siłą magnetyczną, która utrzymuje ją w drganiu, jest pozioma składowa magnetyzmu ziemskiego, którćj kierunek leży na płaszczyźnie magnetycznego południka, a wielkość daje się oznaczyć, rozkładając całkowitą siłę magnetyzmu ziemskiego ab {Fig. 373) według reguły o równoległoboku sił na poziomą skła-dowę ac i pionową bc. Czas drgania t takiej igły magnesowej wyraża się przez podobną formułkę, jak czas drgania wahadła złożonego, wiszącego na póziomój osi. Oznaczywszy przez K moment bezwładności, przez M masę, przez a odległość środka ciężkości takowego w^rahadła od osi obrotu, a przez g

K

przyśpieszenie ciężkości, iloraz —— wyraża sprowadzoną długość wahadła (§ 112 T. a czas drgnienia jego wzór matematyczny

którym Mg wystawia ciężar wahadła, Mga zaś

największy moment kręcenia czyli obrotu, jaki ciężkość ziemska względem tego wahadła rozwinąć jest w stanie. Ażeby do tego