Magazyn6
6001

752

CYGANIE — CYLICJA

ten sam los spotka również zabiegi, podejmowane ostatnio przez rząd Z. S. R. R., gdzie uznano C. za odrębną narodowość. Wciąga się ich tam nietylko jednak do rolnictwa, ale i do fabryk, przyczem w opracowywaniu odpowiednich posunięć rządowych biorą udział także przedstawiciele ludności cygańskiej. W Rosji zaczęło również wychodzić pierwsze w święcie czasopismo cygańskie „Romany Żoria“ (Cygańskie Życie), przeistoczone od r. 1930 w miesięcznik „Newo Drom“ (Nowa Droga). Poza tern istnieje w Moskwie studjum cygańskiego teatru, a w Leningradzie cygańska sekcja etnograficznego teatru. W Polsce pierwszym, który mniej więcej przed 50 laty zwrócił uwagę świata naukowego na Cyganów, był prof. atitropologji Uniw. Jagiellońskiego, Izydor Kopernicki. — Na całym świecie koczuje dziś około 800 000 Cyganów, z czego w przybliżeniu 60000 w Rosji, 82 000 w Bułgarji, 47 000 w Jugo-slawji, 133000 w Rumunji, 5000 w Polsce, 2000 we Francji, 500 w Szwecji i t. d.

Stanisław Srokowski.

Cyklady.

C., grupa 211 wysp greckich na morzu Egejskiem o ogólnej pow. 2 580 km^s i 129702 m (1928). Większe: Andros, Naxos, Tenos, Melos, Paros, Keos, Syros i in. Leżą one na wspólnym cokole i stanowią resztki lądu z okresu trzeciorzędowego, łączącego Grecję z Azją Mniejszą, który został potrzaskany uskokami i częściowo zatopiony. Wyspy zbudowane są ze skał krystalicznych, resztek gór fałdowych z okresu trzeciorzędowego i skał wulkanicznych. Do dziś czynny jest wulkan na wyspie Thera (Santorin). Częste trzęsienia ziemi i gorące źródła. Wyspy są górzyste, wysokość gór nie przekracza 1 000 m. Bogactwa mineralne: marmur, rudy żelaza, manganowo-cynkowe i srebronośne. Klimat łagodny, średnia temperatura roczna i8,5°C, opadów ok. 400 mm. Niektóre wyspy pozbawione są prawie roślinności i wody. W dolinach na urodzajnych glebach hodowane są winorośl, oliwki, bawełna, owoce południowe, jak również jedwabniki. Rozwinięta hodowla bydła. Ludność zajmuje się sadownictwem, rolnictwem, rybołówstwem, handlem, z dziedziny przemysłowej — budową okrętów. Główne miasto Hermupolis na Syrze 21 156 m. (1928).

Wśród pierwotnych mieszkańców wysp panowała kultura premykeńska, następnie rozszerzyły się wpływy idące z greckiego lądu. Związane początkowo z Grecją C. przechodzą kolejno pod panowanie macedońskie, rzymskie, tureckie, by powrócić ostatecznie do Grecji w r. 1830. W r. 1912 Włochy opanowały w. Astropalia.

Kob.

Cylicja.

Południowo-wschodnia część Anatolji (Azji Mniejszej), zwana w starożytności Cylicją, t. j. obecne tureckie prowincje Mer-sin, Adana, Maras, Malatya, Urfa i Ayintap (Gaziantep), miała być w planach podziału Turcji azjatyckiej, rozważanych w czasie wojny światowej, przyznana Francji bądź w formie terytorjum anektowanego, bądź też mandatowego, lub „sfery interesów". Obszar ten, zamieszkały dawniej częściowo przez Ormian (na przełomie XIX i XX w. miały miejsce walki i rzezie w Adanie, Zeytiin etc.), był brany pod uwagę bądź jako rozszerzenie obszaru Syrji francuskiej (układ franko-angielski z maja 1916 r., potwierdzony przez t. zw. układ trzystron-ny z 10. VIII. 1920 r.), bądź też jako część przyszłej samodzielnej Armenji. Wkańcu zwyciężyła koncepcja pierwsza, mimo że zbrojne oddziały armeńskie zajęły na krótko część C. na przełomie 1920/1 r. Pierwotnie, po zawieszeniu broni w Mudros, C. była zajęta przez Anglików, którzy zkolei ustąpili miejsca Francuzom. Siły zbrojne nacjonalistów tureckich pokonały szybko Ormian i rozpoczęły walkę z Francuzami. Traktat Sewrski z to. VIII. 1920 r. (art. 27. II. 2) przyznał mianowicie Francji (Syrji) bezpośrednio granicę: przyl. Karata? (na płd. od Adany) obejmującą Ayintap i Urfę aż po Maras. Ponadto zaś, jako „strefę interesów specjalnych Francji" określono w specjalnym układzie anglo-franko-włoskim, tegoż dnia w Sevres podpisanym (art. 5. 1.), obszar znacznie większy, sięgający na zach. w pobliże Kayseri, na płn. poza Sivas, a na wsch. poza Diyar-bekir. Część tego obszaru była już przez wojska francuskie zajęta i Turcy, wyparłszy Ormian, energicznie i ze skutkiem zaczęli usuwać Francuzów. Wobec specjalnej polityki Paryża, pragnącej w tym czasie pozyskać sobie Turcję, nie broniono zbyt uparcie granicy sewrskiej i w czasie obrad