Magazyn6X301

579

HANZA — HARCERSTWO

własną, politykę, co wraz z ich bogactwem i położeniem dało im po otwarciu dla nich drogi przez Sund przewagę nad Hanzą. W samych Niemczech południowych powstają wielkie towarzystwa kupieckie i wielcy bankierzy (Fuggerowie, Welsero-wie, Hóchstetter). Oni to ciągną większe od Hanzy korzyści z wielkich zmian w handlu, zaszłych w XVI wieku. Jej znaczenie na Bałtyku, z którym jest geograficznie związane, upada także wskutek podcięcia handlu z Rosją przez zamknięcie kantoru w Wielkim Nowogrodzie oraz konkurencji Nider-landczyków, Anglików i Skandynawów na Bałtyku. Inne przyczyny, jak podcięcie handlu śródziemnomorskiego republik włoskich wskutek opanowania bliskiego wschodu przez Turków, odkrycie drogi morskiej do Indyj Wschodnich i Ameryki oraz w związku z tern przeniesienie punktu ciężkości handlu międzynarodowego na wybrzeże atlantyckie Europy (Portugalji, An-glji, Niderlandów) i w dalszej konsekwencji rozkwit żeglugi dalekomorskiej i osłabienie zarówno tranzytowego ruchu śródlądowego w Europie, jak i handlu bałtyckiego, jakoteż powstanie na schyłku średniowiecza nowej doktryny ekonomicznej, domagającej się zamykania granic, mianowicie systemu merkantylnego, a wreszcie zmiana ciągów śledzi na Bałtyku, przyśpieszyły koniec roli, którą Hanza odgrywała jako pośrednik handlu towarowego pomiędzy wschodem i zachodem Europy.

Gospodarczo-kulturalny wpływ niemczyzny na sąsiadów (podobnie jak wpływ Zakonu Krzyżackiego, którego upadek jest ciężkim ciosem dla Hanzy), jak i momenty gospodarcze i polityczne, o których mowa wyżej, torują niemieckiej Hanzie drogę do niezmiernego znaczenia handlowego i politycznego w północnej i środkowej Europie o daleko idących skutkach. W stosunku do krajów ościennych działa Hanza jak pompa ssąca, zabierając ich bogactwa, niedopuszczając do ich narodowego rozwoju i skazując je na niesamodzielność gospodarczą. Hanza hamuje rozwój mieszczaństwa skandynawskiego i działa podobnie ujemnie w Polsce.

Podkreślić należy znaczenie Hanzy w rozwoju politycznym i gospodarczym Niemiec. Hanzę stworzyło mieszczaństwo niemieckie, rozumiejące dwie prawdy, mianowicie, że siła społeczeństwa tkwi w jego solidarności, i że handel, a zwłaszcza handel morski jest źródłem bogactwa narodowego. Są to prawdy, które jak wówczas były, tak i teraz są i zawsze będą silnemi podstawami bytu narodów. W okresie kompletnego rozbicia politycznego Niemiec, niemieckie mieszczaństwo Hanzy reprezentowało ideę jedności narodu niemieckiego, i to jest jego wielką zasługą. „Pospolity kupiec niemiecki" (gemeiner Kaufmann deutscher Nation) — tak nazywano kupca hanzeatyckiego — był żywym wyrazicielem tej idei.

Literatura: Barthold: Gcschichte der deutschen Hansa. Leipzig 1862. — Daeneli: Dte BlOtezeit der deutschen Hansa. 1906. — Tenże: Gcschichte der deutschen Hansa in der II Hdlfie des 14. Jahrhunderls. Leipzig 1897. — Hansische Geschichts-guellen. Halle 1876—1899. — Handelmmann H.: Die letzten Zeiten hansischer Cbermacht im Skandinattischcn Norden. Kieł 1853. — Kutrzeba St.: Handel Krakowa w średnich wiekach. Kraków 1903. — RatzeU Das Meer ais Quelle der VOl-kergrOsse. Milnchen 1911. — Sartarłuas Gcschichte des han-seatischen Bundes. GOttingen, 1802—1808. — Tenże: Urkun-dliche Gcschichte des Ursprungs der deutschen Hansa. Hamburg 1830. — ScMfer: Die Hansa und ihre Handelspohtik. Jena 1885. — Tenże: Das Zeitalter der Entdeckungen und die Hansa. „Hansische Geschichtsbldtter”. 1897. — Szelągotcekl Adam: Walka o Bałtyk. Lwów 1904. — Tenże: Z dziejów współzawodnictwa Anglji, Bosji, Szwecji i Polski. Lwów 1910.

Władysław Sowiński.

Hanzeatyckie Waterrecht.

Nazwą tą określa się ogół norm prawa morskiego, stosowanych w XV i XVI w. w miastach, należących do Ligi Hanzeatyc-kiej (Hansabund), którą zawiązały miasta Hamburg, Brema i Lubeka, a do której przystąpiły także inne miasta północnych Niemiec. Normy te rozwijały się pod wpływem praktyki handlu morskiego oraz judykatury i przeszły do późniejszego hanzeatyckiego prawa morskiego, zawartego w wydawanych przez Ligę Hanzeatycką pod nazwą „Recesy" wspólnych aktów^r ustawodawczych (koniec XVI, pocz. XVII wieku). Znaczenie tego prawa z biegiem czasu malało stopniowo, wobec wytwarzającego się w Niemczech powszechnego zwyczajowego prawa morskiego.

Władysław Sowiński.

Harcerstwo.

H. w znaczeniu ogól nem pokrywa się z pojęciem skautingu, w znaczeniu ścisłem jest polską odmianą światowego ruchu skautowego. Skauting jest to ruch ideowo-wychowawczy, zmierzający własną (Baden-powellowską) metodą do rozwoju wartości