Magazyn61501

11

KAMIENIOŁOMY

«

m

i

8 ooo ooo zł, z czego 6 ooo ooo należy do państwa, posiadającego swoje k. we wspaniale od r. 1929 rozwijającej się Janowej Dolinie, gdy znowu k. w Berestowcu stanowią własność miast małopolskich, spółki utworzonej przez miasta Kraków, Lwów

1    Tarnów. Zainwestowały one tutaj 800000 złotych. Zdolność produkcyjna obydwóch wołyńskich terenów, dostarczających kamienia, w samych tylko kostkach brukowych dochodzi do 250 ooo tonn i z ogromną nadwyżką pokrywa zapotrzebowanie Polski, nie przekraczające w tym materjale dotąd 150000 tonn rocznie. W rezultacie k. wołyńskie ograniczają swoją produkcję do kilku tylko miesięcy w roku, zwłaszcza zaś te, które wydobywają granit. Bazaltowe w Janowej Dolinie, będące pod opieką Ministerstwa Komunikacji, są w lepszej sytuacji. W tych warunkach poważny cios produkcji k. wołyńskich zadało sprowadzenie w latach 1936—1937 przez Państwowy Fundusz Drogowy, wskutek umowy z koncernem k. szwedzkich 80000 tonn kostki gianitowej, zużytej do robót brukarskich, głownie na Pomorzu i na Górnym Śląsku. Nabyto ją po cenie 26 zł za tonnę loco porty szwedzkie, t. j. po tej samej, po jakiej kalkuluje się loco stacja załadowcza nasza kostka bazaltowa. Cena kostki granitowej jest u nas wyższa i wynosi 30 zł. Transakcja ze Szwedami miała charakter umowy kompensacyjnej i związana była z eksportem polskiego węgla na rynki skandynawskie.

Poza centrum wołyńskiem, głównem w Polsce w zakresie przemysłu kamieniołomowego, zasługują jeszcze na uwagę k. w Niedźwiedziej Górze, Alwerni i Reguli-cach kolo Krzeszowic, gdzie eksploatuje się diabazy oraz (również pod Krzeszowicami) k. w Zalasie, Regulicach i Miękini, dostarczające porfiru. W Regulicach odkryto nadto złoża bazaltu, eksploatowane przez Spółkę dla Wyłomu Bazaltu w Regulicach

²    roczną produkcją 150000 tonn, a także przez Komunalne Kamieniołomy pow. Chrzanowskiego. K. w Regulicach pracują od r. 1908, w Miękini zaś od r. 1852, rozsyłając wydobyty materjał, głównie tłuczeń, do bardzo odległych stron. Docierał on aż do województwa warszawskiego, a swojegc czasu nawet na Wołyń. Wszystko to są większe przedsiębiorstwa, zwłaszcza zaś k. porfiru w Miękini. Podobnie jak berestowieckie stanowią one własność miast małopolskich i są w stanie wydobywać i obrabiać dzień nie około 200 wagonów to-tonnowych ma-terjału skalnego. Przy tego rodzaju eksploatacji wystarczyćby mogły jeszcze na lat 40. Wydobycie jednak jest mniejsze. W r. 1936 sięgało ono 221 ooo tonn. Liczba ludzi zajętych przy eksploatacji porfiru miękińskiego wynosi 1 350, a suma roczna zarobków robotniczych przekracza miljon złotych. Transport wyprodukowanego ma terjału ułatwia kolejka linowa, łącząca kamieniołom ze stacją załadowczą w Krzeszowicach. Istniejący od r. 1910, dobrze urządzony, kamieniołom diabazów w Niedźwiedziej Górze dostarczyć może rocznie 150000 tonn. Prócz tego czynny jest kamieniołom Komunalny pow. Chrzanowskiego odbudowujący porfir w Zalasie. K. aiabazu w okolicach Łagowa w górach Świętokrzyskich, gdzie ten materjał występuje w żyle pokładowej o grubości 10—12 m (Morozewicz), dotąd są bez znaczenia. Niewiele też z powodu trudności komunikacyjnych wydobywa się cennych andezytów, które występują w okolicy Czorsztyna 1 Szczawnicy. W Kluszkowcach pod Czorsztynem kamieniołomy andezytu w górze Wżar, stanowiące własność miast małopolskich, wykazały w roku 1936 produkcję zaledwie 42 ooo tonn.

Jeżeli idzie o nasze tworzywa piaskowcowe, których posiadamy niezwykłą obfitość, zarówno na wyżynie środkowo-polskiej, jak i w łuku karpackim, to niektóre z nich o lepiszczu krzemionkowem należą do kamieni mogących służyć dość dobrze do budowy dróg, gdy inne o lepiszczu ilastem, a tych jest przewaga, do tego celu zupełnie się nie nadają. Piaskowce kwarcytowe w wielkiej ilości występują w pow. sandomierskim i około Zagnańska pod Kielcami. W od budowie na znaczniejszą skalę znajdują się tutaj tylko złoża w Zagnańsku, które eksploatować zaczęli okupanci w r. 1916. Dziś tę czynność prowadzi nadal rząd polski, atoli wydajność k. nie jest zbyt wielka. Dobrym stosunkowo do celów drogowych jest piaskowiec krzemiemsto-wapienny, wydobywany w krzemieniołomie państwowym w Kozach w woj. krakowskiem. Obecnie produkcja jego wynosi 49 ooo tonn rocznie.

Podobnie jak dla celów drogowych, tak samo i dla innych budowlanych materjaly kamienne zgrupowały się na południu Polski, szczególnie zaś w dwóch jej krańcach, zachodnim i wschodnim. Do cenniejszych w tym zakresie zaliczyć należy dolnoju-