Magazyn62101

17

KANADA

prąd Baffina obniża temperaturę na wschodzie, tak ciepły dryft zachodni, będący dalszym ciągiem japońskiego prądu Kuro Sio, powoduje wzdłuż wybrzeży zachodnich ano-malje termiczne dodatnie. Vancouver, główny port K. na oceanie Wielkim, posiada klimat zupełnie łagodny. Najzimniejszy miesiąc styczeń ma tam przeciętną temperaturę +3.7° C, najcieplejszy zaś lipiec 4-15,5° C, podczas gdy Halifax nad Atlantykiem ma w styczniu —5° C, w lipcu zaś -(- 18,3° C. W głąb lądu amplitudy termiczne wzrastają. Już Quebec ma w styczniu —I2,4°C, w hpcu zaś +I9,3°C, zaś Toronto, nad jeziorem Ontario: styczeń —6,4°C; lipiec -j~2o,7°C; Winnipeg: styczeń —19,2° C; lipiec -f 19,4° C; Fort Churchill na za-chodmem wybrzeżu zatoki Hudsońskiej: styczeń —28,3° C; lipiec -(- n,6° C. Na północy klimat jest zupełnie zimny. Opady atmosferyczne, z wyjątkiem Manitoby, Saskaczewanu 1 nizinnej części Alberty, są dość znaczne, sięgając powyżej 1 000 mm. Poważną rolę w życiu gospodarczem K. odgrywają wielkie jeziora, stanowiące prawdziwe morze wewnętrzne z ich potężnym dopływem, rzeką św. Wawrzyńca (St. Law-rence 305,7 km długości, dorzecze 801 600 km²), która jest drogą wodną, prowadzącą w głąb kraju. Niestety przerywa ją wodospad Niagara, ale rząd K. zaradził temu, budując kanał morski (Welland Canal), który zapomocą śluz pozwala nawet większym statkom morskim na wjazd do jezior. Dzięki temu port Arthur, na zachodniem wybrzeżu jeziora Górnego (Superior), jest głównym wylotem dla rolniczych prowincyj zachodu. Pomimo imponujących rozmiarów rzeki św. Wawrzyńca i jej dorzecza, nie jest ona najdłuższym systemem wodnym w Kanadzie. Pierwszeństwo pod tym względem ma rzeka Mackenzie, której górny bieg nosi miano Athabasca. Długość jej wynosi 4 045 km, zaś obszar dorzecza 1 766 400 km*, przyczem odwadnia ona wiele jezior, pomiędzy któremi jest kilka większych, jak; Wielkie Niedźwiedzie (31 500 km*), Wielkie Niewolnicze (30 000 km²) i jezioro Athabasca (7 400 km²). Niestety rzeka ta płynie do północnego oceanu Lodowatego i jest na większej przestrzeni zamarznięta podczas wielu miesięcy, ponadto płynie przez prawie bezludne okolice, wobec czego jej wartość gospodarcza jest nieznaczna. Większą wartość ma rzeka Saskacze-wan (1 939 km dług.; 411 300 km²) płynąca

Encyklopedja nauk politycznych do jeziora Winnipeg (24 530 km*), odwadnianego rzeką Nelson (2 574 km dług.; 960400 km²) do zatoki Hudsońskiej. Od strony oceanu Wielkiego bliskość gór od morza nie pozwala na rozwinięcie się rzek. Poważne znaczenie posiada tylko rzeka Frazer (1368 km dług.; 232500 km²), a raczej jej dolina ułatwiająca komunikację poprzez góry Skaliste i Przybrzeżne. Produkcja rolnicza obejmuje znaczną ilość pszenicy i owsa; ponadto jęczmienia, ziemniaków, buraków cukrowych i jabłek. Kwitnie hodowla bydła, koni, owiec i nierogacizny, w szczególności zaś drobiu. Bardzo poważną rolę odgrywa produkcja górnicza, która daje miedź, ołów, cynk, nikiel, srebro i złoto. Węgla dobywa się mało, ale jest azbest i znaleziono już ropę naftową.

Przemysł jest naogół jeszcze mało rozwinięty, ale istnieje znaczniejsza produkcja masy drzewnej, papieru, cementu i samochodów. W eksporcie surowe skóry futerkowe stanowią poważniejszą pozycję. Bilans handlowy jest czynny, przyczem główna wymiana prowadzona jest z krajami Impe-rjum Wielkiej Brytanji i ze Stanami Zjed noczonemi. Handel z innemi krajami zajmuje stanowisko drugorzędne. Jednostką monetarną jest dolar kanadyjski, przyjmowany narówni z dolarem Stanów Zjednoczonych Ameryki. Głównemi portami są: od strony Atlantyku— Montreal (1 000 200 m), Quebec (130600 m), Ottawa (127000 m), Toronto (809 000 m), Halifax (60 000 m) i port Arthur (20 000 m); zaś od strony oceanu Wielkiego: Vancouver (308 500 m) i Pr ince Rupert (6 500 m). Ogólny tonaż portów w r. 1933 wyniósł: 83 540000 tonn, z czego pod flagą angielską: 65754000 t-Długość linij kolejowych sięga 37 272 km, przyczem najważniejszą rolę odgrywa linja Canadian Pacific Railway, która łączy brzegi obydwóch oceanów i utrzymuje ponadto linje okrętowe na oceanie Wielkim.

Jerzy Loth.

III. Historja 1 sprawy polityczne.

Pierwszymi kolonizatorami K. byli Francuzi, którzy w drugiej połowie XVII wieku poczęli osiadać nad ujściem rzeki św. Wawrzyńca i założyli tam miasto Quebec, a później, zdążając w górę rzeki, dotarli do wielkich jezior 1 zczasem do dolin rzek Ohio i Mississippi. Te kolonje francuskie, tworząc zczasem łańcuch posterunków wojskowych aż do zatoki meksykańskiej na południu, za-