Magazyn65401

350

KONKORDAT

za cięższe, względnie w klasztorach za lżejsze przestępstwa. W wykonaniu tego artykułu Min. Sprawiedliwości wydało wspomniany przy art. XX okólnik do wszystkich sądów i urzędów prokuratorskich z dnia 28. VIII. 1925 r. oraz rozporządzenie z dn. 23. II. 1927 r. (Dz. Urz. Nr. 5) o wykonaniu kary więzienia i aresztu na duchownych i zakonnikach.

Artykuł XXIII zastrzega specjalnemu upoważnieniu konferencji biskupów obrządku łacińskiego sprawę wprowadzenia zmiany języka krajowego w djecezjach obrządku łacińskiego o ludności narodowościowo mieszanej do kazań, nabożeństw dodatkowych i wykładów w seminarjach duchownych, co oznacza, że zmiany takiej, ograniczającej prawa języka polskiego na rzecz języka litewskiego, białoruskiego czy niemieckiego nie może dokonać samowolnie biskup, ani proboszcz.

W pierwszych dwóch ustępach artykułu XXIV, Państwo uznaje prawo własności osób prawnych kościelnych i zakonnych do tego majątku, jaki te osoby posiadają na obszarze Państwa w chwili zawarcia k. i zgadza się na wpis tego prawa własności do ksiąg hipotecznych na podstawie deklaracji biskupa, poświadczonej przez właściwą władzę cywilną. Do tego postanowienia zostało wydane rozporządzenie Prezydenta R. P. z dn. 7. II. 1928 r. (Dz. U. R. P. Nr. 16, poz. 120) o wpisywaniu do ksiąg hipotecznych praw własności polskich osób prawnych kościelnych i zakonnych, w którym jako właściwa władza cywilna do poświadczania deklaracji ordynarjuszów zostali powołani specjalni delegaci Rządu.

W dalszym ustępie (3), znajduje się zobowiązanie Państwa do wypłacania tymczasowo duchowieństwu uposażenia tytułem rekompensaty za dochody z dóbr zabranych Kościołowi przez rządy rozbiorcze, a znajdujących się obecnie w posiadaniu Państwa, co do których przewiduje się zawarcie osobnego układu.

Końcowe ustępy tego artykułu zawierają zgodę Kościoła na wykup i parcelację ziem kościelnych, bliższe postanowienia co do wykonania reformy rolnej odnośnie do tych dóbr, którą osoby prawne kościelne i zakonne mają prawo przeprowadzić bezpośrednio, wreszcie wskazują ilości ziemi, jakie mają być pozostawione na własność poszczególnym osobom prawnym. Sprawy te, ze względu na doniosłość i rozmiary za

mierzonej akcji, znajdują się w trakcie prac przygotowawczych do wykonania powyższych postanowień k.

Uchylenie ustawodawstwa państw roz-biorczych, sprzecznego z postanowieniami k. nastąpiło ipso facto z chwilą wejścia jego w życie t. j. z dniem 3. VIII. I9²5 r. Okólnik Prezesa Rady Ministrów z dnia 26. VIII. 1925 r. (Monitor Polski, Nr. 204) zawiera instrukcję dla władz wykonawczych z wymienieniem tych przepisów prawnych, których nie należy nadal stosować wobec Kościoła katolickiego.

Artykuł XXVI zapowiada utworzenie i rozgraniczenie wyliczonych w art. IX pro-wincyj i djecezyj kościelnych w granicach Państwa; wykonanie tego postanowienia nastąpiło bullą „Vixdum Poloniae Unitas“ z 28. X. 1925 r., którą określono granice djecezyj obrządku łacińskiego z przystosowaniem ich do nowych granic Rzeczypospolitej, pozostawiając bez zmiany organizację hierarchiczną i terytorjalną obrządków wschodnich, a mianowicie prowincję kościelną lwowską obrządku grecko-rusiń-skiego (grecko-katolickiego) i arcybiskup-stwo lwowskie obrządku ormiańskiego. Sprawę majątku osób prawnych kościelnych i zakonnych, których siedziba znajduje się poza granicami Państwa Polskiego i odwrotnie, odroczono do zawarcia oddzielnego układu.

Artykuł XXVII ustanawia termin wejścia w życie k. na dwa miesiące po wymianie dokumentów ratyfikacyjnych.

K. zawiera ponadto jako część integralną załącznik A. obejmujący cyfrowe zestawienie uposażeń, przyznanych wedle art. XXIV przez Państwo Kościołowi wraz ze wskazaniami co do ich sposobu ustalenia i rozdziału między poszczególne djecezje. Załącznik ten przewiduje w przyszłości, zależnie od finansowego położenia Państwa, powiększenie dotychczasowych uposażeń dla zapewnienia stosownego bytu materjalnego duchowieństwu w drodze zawarcia specjalnej umowy, dotyczącej zniesienia pobieranych od wiernych opłat za czynności religijne, t. zw. jura stolae.

Literatura: Brzeziński J.: o konkordatach Stolicy Apostolskiej z Polską w XVI w. Kraków 1893. — Oiannlnl A.: II concor-dato eon la Polonia. Roma 1925. — Halban Leon: Konkordat między R. P. a Stolicą Apostolską. Warszawa 1926. — Myst-kotemki Sł. ks.: Konkordaty w Polsce niepodległej i porozbio-rowej. Warszawa 1923. — Sawicki JakÓb,: Studja nad położeniem prawnem mniejszości religijnych w Państwie polskiem. Warszawa 1937.

Edward Bogdański.