page0449

Sierociński — Sierpc    m

i stylu (łamże, 1857, w 8-ce; wydanie drugie, tamże, 1862)    16) Pisma celniejsze uczniom i uczennic (tamże, 1858, w 8-ce).    F. M. S.

Sierotyńska stannica, leży w Ziemi wojska Dońskiego. Liczba mieszkańców jej wynosi 2,561 głów płci obojga (w r. 1861).    J. Sa...

Sierp, narzędzie służące do żęcia zboża. Jestto nóż krzywy, zgięty w kształcie półkola, z ostrzem ponacinanem w drobniutkie zęby, osadzony jednym końcem w rękojeść. Po zżęciu zboża sierpem, zostaje wysokie ściernisko i robota jest powolniejsza niż kosą, dla tego sierp coraz więcej ustępuje miejsca tej ostatniej. W starożytności sierp był godłem Cerery.    J. Bli.

Sierpanka, z perskiego: ser-penek, właściwie zawicie, osłona na głowę z gazy, w ogóle gaza albo płótno podobne do gazy (ob. Serpanki).

Sierpc, miasto w części rządowe w części prywatne, w gubernii Płockiej, powiecie Mławskim, nad rzeką Sierpienicą, od Płocka mil 5 odległe. Osada wielce starożytna, jako miasto zaś otrzymało prawo niemieckie, przywilejem Władysława Jagiełły w r. 1389. Gniazdo rodziny Sierpskich, herbu Prawdzie. W XV wieku słynęło w całym kraju z fabryk sukna, których doskonałość wynagradzając Zygmunt I przywilejem 1509 r., dozwolił na tutejszych wyrobach kłaść osobną markę, złożoną z litery S pod koroną a pod spodem lwa i taką cechą opatrzone postawy sukna, wolno było w całem państwie na sprzedaże wystawiać. Podług akt miejscowych, po śmierci Prokopa Sierpskiego, podkomorzego, który męzkiego nie zostawił potomka, miasto na dwie rozpadło się części. Z tych jedne Urszula Sierpaka przez małżeństwo z Marcinem Lwowskim, wniosła w dom męża, po którym znewu w braku linii męzkiej przeszła na córkę Zotiją, zaślubioną Potulickiemu, podkomorzemu poznańskiemu. Druga zaś część Sierpca w końcu XVI wieku była własnością Anny Piwowej. Piotr Po-tulicki, wojewoda płocki, wspólnie z tąż Piwową ponowili w r. 1577 postradane w czasie pożaru przywileje miejskie na prawo magdeburgskie i inne swobody. Owdowiawszy Zotija Potulicka, na swojej części w Sierpcu fundowała panny benedyktynki, do których się wraz z córką Anną w r. 1625 przeniosła i im połowę Sierpca na uposażenie przeznaczyła. Od tego czasu miasto w każdej ze swych części na odmiennych postępowało zasadach. W części duchownej zamieszkane było przez chrześcijan, w prywatnej osiedli żydzi. Przez wzrost następny, miasta okoliczne, nomenklatury, łączyły się z niem tak dalece, że się dziś jeszcze z sześciu oddzielnych części składa. Części te są: Stare miasto, Nowe miasto, Loret, Czaplin, Żydowskie miasto i Ostrów. Z tych części po-duchowne należą teraz do rządu, inne zaś do prywatnych. Sierpc było niegdyś poczytywane za jedno ze znamienitszych i ludniejszych miast w województwie Płockiem, miało też swojego kasztelana mniejszego do ostatnich czasów, co dowodzi, że niegdyś musiał tu być zamek władzców Mazowsza. Posiada zaś dotąd trzy kościoły. Z tych parafljalny pod wezwaniem śś. męczenników Wita, Modesta i Krescencyi, ma jeszcze pogańskich czasów zasięgać. Według zaś akt kościelnych, wystawiony został w r. 1003. W rzeczy samej, północna jego strona murowana jest z polnego okrągłego kamienia, co za odle-głą jego starożytnością przemawia. Wieża jednak, jakkolwiek oryginalna, wyżej nad wiek XVI nie sięga. W r. 1630 i 1618 w czasie pogorzeli miasta, spalił się i ten kościół tak dalece, że wewnątrz nic w nim nie pozostało dawnego. Mury też ściany południowej i wschodniej znacznie uszkodzone, przez następne przerobienie, pierwotny straciły charakter. Budowa tego kościoła jest w stylu krzyżackim, wieża zaś stosunkowo nadzwyczaj szeroka, me ma dziś dżanego pokrycia. Na ścianie kaplicy zewnątrz wyrobiony jest herb Lew,