page0584

576

Ryby

pęcherz pławny; dowolna zmiana jego objętości, sprawiając zmianę w ciężkości gatunkowej ciała, pomaga do nurzania się w głębię lub wynurzania ku powierzchni wody; prócz tego w niektórych rodzinach pęcherz przyjmuje udział widoczny w budowie narządu słuchowego, dotykając części wewnętrznych ucha, przez bezpośrednie wydłużenie lub też za pośrednictwem szeregu kostek, tak zwanych słuchowych, ruchomo do stosu pacierzowego przytwierdzonych. Pęcherz ten przedstawia niewątpliwą analogiją z płucami zwierząt atmosferyczne oddychanie mających, tylko że u ryb organ ten otrzymał inne przeznaczenie, a z tern i budowa jego uległa znacznej modylikacyi, niektóre zas ryby, jak wiele z pomiędzy cierniopromiennych, fiondry, raje, minogi, wcale pęcherza nie mają. Ciało ryb pokryte jest u większej ich liczby, łuską rogową, rzadziej tarczami kościanemi, u niewielu zaś skóra jest zupełnie naga; różnice te w pokryciu ciała dostarczają także f ech właściwych całym grupom tej gromady. Sama zaś wielkość łusk służy bardzo dogodnie do odróżnienia gatunków. Szkielet ryb jest w ogólności mniej skostniałym niż u zwierząt kręgowych do wyższych gromad należących; u wielu tylko pewne części szkieletu kostnieją, inne pozostają chrząstkowate, u niektórych nakoniec zaledwie ślad szkieletu dostrzegać się daje a utkanie jego cząstek ,est raczej ścięgniste niż chrząstkowate. Różne te stopnie skostnienia szkieletu nie przedstawiają wyraźnych granic, dla tego to dawnieiszy podział ryb na kościste i chrząstkowate nastręcza wiele trudności i wątpliwości, a przytem rozrywa częstokroć skupienia zkądinąd bardzo naturalne, jak np: ganoidy rombołuskie od tarczowa-tych jesiotrów, lub wyłączając z ryb kościstych stałoźuchwe i inne jeszcze. Na samym początku namieniono, że ryby różnią się od innych zwierząt kręgowych oddychaniem skrzelowem i obiegiem krwi pojedynczym; bliższe poznanie budowy przyrządu oddechowego i właściwości urządzenia systemu naczynne-go, rzucą wiele światła na trudności napotykane w^r klassyfikacyi ryb, która dotychczas starając się oprzeć na samych zewnętrznych organach, wcale do za-dawalniającego rozwiązania nie doprowadzała. Serce ryb nazywane bywa społowionem, bo obejmo ,e jedne tylko sionkę i jedne komorę odpowiada przeto tylko połowie serca zwierząt ciepłokrwistych, a to połowie prawej czyli żylnej. Krew w obiegu swoim raz tylko przechodzi przez serce, to jest spływa doń z całego ciała przez żyły główne, z serca idzie do skrzel po odświeżenie a z tarntąd, nie wracając już do serca, przechodzi wprost do systemu tętnic, rozprowadzającego ją po całem ciele. Spełniwszy zadanie odżywiania ciała już jako żylna powraca znowu do serca, dla powtórzenia nowego obiegu. Tym sposobem krew arteryalna nie misęza się wprawdzie z żylną jak u płazów, lecz serce nie jest środkiem wiążącym oba obiegi krwi (obieg wielki i mały), położenie jego jest niejako mimośrodowe na drodze żylnej umieszczone. W budowie serca należy tu zwrócić uwagę na urządzenie zastawek, u wyjścia tętnicy skrzelowej leżących; odmienna ich bowiem u różnych ryb liczba i ustawienie dostarczają do klassyfikacyi ryb cech największej wagi. U wszystkich ryb zwyczajnych czyli tak zwanych kościstych tudzież u minogów, zastawki są tylko dwie przeciwległe, w skupieniu zaś kostołuskich i u poprzeczno-ustych, zastawki te są liczne i na znacznej długości pma artejalnego ustawione w kitka piątr, jedno nad drugiem leżących. Skrzela ryb przedstawiają niemniej ważne w urządzeniu swem właściwości, stale pewne skupienia cechujące: u ryb kościstych tudzież u kostołuskich skrzela są wolne, to jest jednym tylko brzegiem podstawowym rozpięte na łukach skrzelowych, brzeg zas drugi jest wolny, grzebykowato na drobne strzępki porozdzielany. Skrzela