page0587

579

Śledzienica — Śledzionka -

czało ziele z żółtemi kwiatkami, skuteczne w chorobach śledziony. Lud nasz w niektórych okolicach zowie to ziółko minutkami., jaką by to jednak własność jego wskazywało, niewiadomo. Jest ono trwałe, soczyste, całe barwy żółta-wo-zielonej, lśnącej, o łodyżce na . 3 do 6 cali wyrastającej, listeczkach na-przemianległych sercowato-nerkowatych, brzegiem głęboko karbowanych, o kwiatkach drobniutkich żółto-zielonawych, osadzonych na górnych listeczkach łodyżki, któreto listeczki tworzą na wierzchołku łodyżki jakby baldaszek. Śledzienica ukazuje się zaraz z początku wiosny pó miejscach wilgotnych w lasach lub po nad strumieniami i źródłami w miejscowościach cienistych. Ma smak nieco rzeżuchowaty, a zebrana i wysuszona, uchodziła dawniej w aptekach pod nazwą: herba Chrysosplenii vel Sasturtii petraei vel Saxifragae aureae vel Ilepatime aureae, którą lekarze przepisywali w zapaleniach śledziony i wątroby, w^r chorobach dróg moczowych i w zastarzałych kaszlach, lecz w nowszych czasach, kiedy się przekonano o nieskuteczności tego ziela, zupełnie go zaniechano.    F. Be....

Śledziona (Hen albo Spień), jestto utwór gruczołowaty, niezmiernie obfity w naczynia, nie mający przewodu i wydzieliny, leżący przy dnie żołądka w lewem podżebrzu. Ma ona postać prawie jajowatą, powierzchnia jej zewnętrzna jest wypukła, wewnętrzna zaś wklęsła. Obie powierzchnie z wyjątkiem miejsca, w ldórem naczynia wchodzą do śledziony i z niej wychodzą są obleczone otrzewną, i cały oryan za pośrednictwem rozlicznych składek, które tworzy owa jego powłoka, jest przymocowany do żołądka i do przepony, przez co utrzymuje się w swojern położeniu, lecz zarazem musi przyjmować udział w ruchach, jakim te części podlegają. Śledziona jest koloru brunatnego lub ciemno-fioletowego, składa się z miazgi miękkiej, przejętej mnóstwem naczyń krwionośnych i limfatycznych, lecz względnie do innych organów bardzo mało nerwów zawierającej. Wielkość i ciężar śledziony jest. bardzo rozmaity; średnio objętość jej wynosi 9--15 cali sześciennych a ciężar 14—18 łutów. Wiele jest różnych mniemań o przeznaczeniu śledziony, lecz brak spostrzeżeń, któreby jedno ztych mniemań popierało. Bardzo prawdopodobnie śledziona przyjmuje udział w odświeżaniu krwi i wydzielaniu żółci przez wątrobę. Mniemanie, że znaczenie śledziony jest bardzo podrzędne i czynności jej nie są konieczne dla utrzymania życia zdaje się to popierać, że organ ten w zarodku dość późno powstaje, że znajduje się tylko u zwierząt kręgowych i że wiele zwierząt po wyjęciu śledziony, nie okazywało żadnego zboczenia w funkcyjach trzewiów brzusznych. Choroby śledziony mało są dotąd zbadane. Nabrzmienie wątroby w niektórych chorobach, jak: febrze przepuszczającej i nerwowej, jako też we wszystkich chorobach krwi i cierpieniach wątroby, stanów* dla lekarza ważne zjawisko.

Śledzionka (('eterach offtcinarum Willd.), jestto nazwa pewnej drobnej paproci, którą dawniej używano w chorobach śledziony. Rośnie ona w Europie zachodniej i południowej, a podanie Zawadzkiego (Enumeratio plantarum Galiciae et Bucotinae, (Wrocław, 1835), jakoDy się miała trafiać po szczelinach skał w Karpatach, jest bardzo do prawdy niepodobne. Również jest nieprawdopodobne, aby się ta paproć miała znajdować w okolicach Warszawy, o czem wspomina Szubert, w swym Spisie roślin ogr. bot. warsz., (Warszawa, 1824). Śledzionka ma korzeń włóknisty, z którego wyrasta listowie na 2—4 cali wysokie, którego trzoneczki są krótkie, a blaszki równowązko-lancetowate, głęboko pierzasto-wcinane, zkąd powstałe łatki mają ksztatt podłużnie okrągła-wy, i pokrywają je liczne łuseczki zwłaszcza pod spodem, między któremi

37#