page0586

578

Śledź — Śledzienica

kanie śledzi zależnem jest od dalekich wędrówek wychodzących z morza polarnego, jakoby z ojczystej ich siedziby, a dążących na południe ku brzegom Norw^regii, Danii, Holandyi, a drugim traktem do wysp Szetlandskich, do po-brzeży Anglii i północnej Francyi. Późniejsze wszakże badania wykryły, że wędrówki te nie są tak rozległe, przekonano się nawet, że na dalekiej północy śledź jest wprawdzie, ale wszędzie i zawsze nieliczny, u brzegów Grenlandyi, przy Islandyi w morzu Białem i w Nowej Ziemli, śledzie w każdej porze roku dają się dostrzegać, ale połów ich tam jest nic nie znaczący. Łowcy wielorybów przerzynający w różnych kierunkach polarne morza nie dostrzegali nigdy tych mniemanych ciągów śledzia, przeciwnie zaś rybacy nadmorscy znajduje w żołądku sztokfisza, w każdej porze roku śledzie świadczące o znajdowaniu się ich w sąsiednich głębiach. Z wielkiem tedy podobieństwem do prawdy twierdzą naturaliści nowsi, że wędrówki śledzi odbywają się raczej w kierunku pionowym niż w ciągach poziomych, że główną ojczyzną śledzia jest zagłębie obejmujące północną część morza Niemieckiego około 60® śzer. półn. leżące, z tego to zagłębia rozchodzą się one we wszystkie strony szukając mielizn, czy-to na obszarach morza czy też u pobrzeży leżących, na których podobnie jak jeziorne głębiele ikrę składają. Różne wpływy miejscowe i atmosferyczne są przyczyną, że pora tarła nie w jednym czasie na różnych miejscach przypada, owszem trwa dłużej niż trzy miesiące, przez Lipiec, Sierpień i Wrześieri. Wiadomo, że śledzie z różnych okolic pochodzące i w różnych porach łapane różnią się bardzo pod względem dobroci, zależy to niemniej od ich tłustości, jako i od sposobu ich sprawienia i solenia. Holendrzy celują przed wszystkimi w tej umiejętności przyrządzania, dla tego też śledzie holenderskie są bez porównania wyżej w handlu cenione, niż pochodzące od rybaków innych narodowości. Śledzie łowione w początkach Lipca są delikatniejsze od jesiennych, ale ponieważ w porze gorącej śledź nader prędko się psuje, każdy połów musi być natychmiast i bardzo sj lesznie sprawiany i solony. To pracowite przyrządzanie jest przyczyną tak wysokiej ceny śłedzi tak zwanych jachtowych, z pierwszych połowów pochodzących. Ku jesieni śledzie są chudsze, mniej przytem staranności i pospiechu dokładają wtedy rybacy w ich przyrządzaniu, w handlu stanów .ą one juz towar niższego gatunku, to jest zwyczajne śledzie beczkowa, lub też śledzie wędzone. Śledź nie pokazuje się dalej ku południowi jak do 50 lub co najwięcej do 47° szerokości północnej, to jest w Atlantyku aż po ujście Ligery. W morzu Baltyckiem znajdują się śledzie ale drobniejsze, mniej cenione, podobne do śledzi zmorzą Białego, są one uważane za osobną rasą miejscową, jeśli nie za osobny gatunek. W ryónem morzu Śródziem-nem śledzia właściwego niema, podobnie też i w morzu Czarnem, lecz za to inne tejże rodziny gatunki są tam liczne, i tak siedź czarnomorski (Clupea pon-tica Eichw.), Sardynka (Clupea sardina Cuv.), Sardela (Engraulis en-crasicholus Cuv.) i wiele innych niezupełnie należycie jeszcze określonych gatunków; każda bowiem przybrzeżna okolica posiada postaci ryb śledziow^atych bardzo do siebie podobne, przedstawiające jednak drobne różnice, uw^rażane przez jednych za miejscówce odmiany, przez innych za odrębne _t gatunki.    A. W.

Śledzienica (Chrysosplenium alternifpilum Lin.), tak nazywają pewne drobne ziele, po miejscach wilgotnych a cienistych u nas pospolite, które dawniej bardzo często używano w chorobach śledziony i wątroby, zkąd też jego nazwa poszła. Jużto i łacińskie jego miano Chrysosplenium, powstało z dwóch wyrazów greckich, to jest: chrysos złoto-barwny, i spień śledziona, co ozna-