30 31 (17)

ciepłoty tkanek. Stopień przegrzania tkanek zależny jest od ilości użytej energii cieplnej oraz od czasu jej działania. Przekrwienie czynne zwiększa przepływ krwi, co wtórnie ułatwia wchłanianie produktów zapalnych (np. wysięków). Ciepło obniża stan napięcia mięśniowego i wywiera działanie kojące bóle.

Tkanki posiadają ograniczoną tolerancję na ciepło. Czynnik cieplny o znacznej intensywności (np. wysoka temperatura ciał ogrzanych) może spowodować uszkodzenie termiczne (cieplne) tkanek, czyli tzw. oparzenie.

Uszkodzenia termiczne występować mogą również skutkiem osobniczej obniżonej tolerancji na ciepło w przypadkach upośledzonego odprowadzania energii cieplnej z miejsca jej pochłaniania. Ma to zwłaszcza miejsce w stanach patologicznych, np. w przypadkach obrzęków skutkiem zaburzeń krążenia, zmian troficznych (odżywczych), zaburzeń naczynioruchowych, porażeń itp.

Miejscowe przegrzanie, zwłaszcza długotrwałe, może wywołać odczyn ogólny.

Odczyn ogólny

Jeżeli zabiegi cieplne stosowane są na dużą powierzchnię ciała i w ciągu odpowiedniego okresu czasu, działanie ciepła wyrazi się silniej, gdyż ilość pochłoniętej energii cieplnej będzie większa. Wystąpi wtedy adczyn ogólny, charakteryzujący się podniesieniem ciepłoty ciała, który określamy jako przegrzanie ustroju. Stan przegrzania uzyskany łatwiej i szybciej, jeśli jednocześnie zabezpieczymy ustrój od utraty :iepła. Zachodzi to zwłaszcza przy przegrzewaniu w komorach ogrzanych, kocowaniu i zawijaniach błotnych.

Przegrzewania ogólne w środowisku szybko oddającym swe ciepło (jak gorąca zoda, para wodna, ogrzane powietrze) wymaga ostrożnego stopniowania i niższej tem-leratury maksymalnej niż przy użyciu ciał ogrzanych, które powoli oddają swe ciepło np. borowina, parafina itp.). Woda posiada dużą pojemność cieplną i szybko oddaje :iepło. Dlatego w razie zanurzenia ciała w wodzie o temp. 40°C dochodzi do nagłego irzegrzania. Borowina tna dużą pojemność cieplną, lecz powoli oddaje swe ciepło. Cąpiele w borowinie ogrzanej do temp. powyżej 40°C są dobrze znoszone. Ustrój le-iiej znosi przegrzewanie, gdy ciała ogrzane użyte do zabiegów cieplnych mają dużą lojemność cieplną, a małe przewodnictwo cieplne. W tych warunkach ustrój wchła-liająt powoli energię cieplną stopniowo podnosi stan własnego przegrzania. Nadmierne irzegrzanie ogólne stanowić może niebezpieczeństwo dla życia. Należy więc zapoznać ię ze zmianami zachodzącymi w ustroju w stanie przegrzania.

WPŁYW ZABIEGÓW CIEPLNYCH NA NARZĄDY 1 UKŁADY

Wpływ zabiegów cieplnych na skórę. Skóra unerwio-ta zarówno przez zakończenia nerwów obwodowych i układ wegeta-:yjny oraz bogato unaczyniona przez włośniczki reaguje żywo na bodźce :ieplne. Przez stan zwężenia lub rozszerzenia naczyń krwionośnych trpływa pośrednio na regulację cieplną ustroju. Liczne gruczoły potowe biorą udział w przemianie azotowej, w wydalaniu produktów zatrucia ustroju i w gospodarce wodnej oraz mineralnej.

Wpływ zabiegów cieplnych na układ krążenia. Napięcie ścian naczyniowych (tonus) obniża się pod wpływem działania ciepła. Gdy bodziec cieplny o wysokiej temperaturze zastosowany zostaje nagle, może wystąpić skurcz włośniczek. Krótkotrwały bodziec zimna zwęża naczynia krwionośne skóry. Długotrwały chłodny zabieg może powodować obniżenie napięcia ścian naczyń żylnych i skóra przybiera odcień sinawy.

Bodźce wywierają swe działanie na nerwy zwężające i rozszerzające naczynia za pośrednictwem układu wegetacyjnego.

Ogólne przegrzanie ustroju powoduje zwiększenie liczby uderzeń tętna proporcjonalnie do wzrostu ciepłoty ciała (przy wzroście o 1°C przyśpieszenie to wynosi około 20 uderzeń na minutę). Stopniowe przegrzewanie ustroju powoduje spadek ciśnienia krwi. Przemijający wzrost ciśnienia krwi obserwuje się w warunkach nagłego przegrzania ustroju, np. przy stosowaniu kąpieli gorącej o temp. 40°C, gdy temperatura wody nie była stopniowana.

Zmiany we krwi. W stanie przegrzania ustroju stwierdza się obniżenie zawartości tlenu we krwi naczyń tętniczych i zwiększenie jej w naczyniach żylnych, co powodować może niedotlenienie mózgu i serca, a wtórnie być przyczyną zapaści naczyniowej.

Podczas silnego przegrzania ustroju z równoczesnym odwodnieniem i nadmiernym wietrzeniem (hyperventilalio) może dojść do zachwiania równowagi kwasowo-zasadowej we krwi i wystąpienia alkalozy.

Przegrzanie zasadniczo nie wpływa na poziom zawartości cukru, lipidów, fosforu i wapnia we krwi.

Wpływ na czynność wydzielniczą nerek. Wpływ na czynność wydzielniczą nerek zależy od mechanizmu działania czynnika cieplnego. Przegrzewanie nerek wywołuje przekrwienie czynne i zwiększa czynność wydzielniczą narządu. Przegrzanie ogólne ustroju, zwłaszcza gdy występuje silne pocenie, zmniejsza wydzielanie moczu.

Wpływ zabiegów cieplnych na układ oddechowy. Stan przegrzania zwiększa wietrzenie płuc proporcjonalnie do podwyższenia ciepłoty ciała. Liczba oddechów na minutę wzrasta, co wpływa na odwodnienie ustroju, ponieważ w powietrzu wydechowym wydalane zostają większe ilości pary wodnej.

W układzie mięśni szkieł.etowych i mięśni gładkich działanie ciepła powoduje obniżenie ich napięcia lub zwolnienie stanu skurczu.

Wpływ na gospodarkę wodną i mineralną ustro-j u. Stan przegrzania wprowadza zmiany w gospodarce wodnej ustroju, prowadzące do odwodnienia. Pod nazwą gospodarki wodnej należy rozumieć regulację pomiędzy dowozem a utratą wody (ryc. 2).

31