page0771

763

Saala — Saara

wąjrski Unterfranken i po 15-to milowym biegu wpada do Menu pod Gemiinden. Druga, Saala Turyngsha czyli Saska, bierze źródło w wysokości 2,152 stóp na zachodniej pochyłości góry Gross-Waldstein pasma Sosnowego (Fichtelge-birge) w bawarskim powiecie Oberfranken, wchodzi z Bawaryi w księztwa Reuss, Meiningen, Schwartzburg-Rudolstadt, Altenburg, Weimar, pod Naum-burgiem do Prus w nizinę, następnie przepływa Anhalt-Bernburg, i przebiegłszy mil 47 wpada do Elby pod Saalhorn przy Barby. Spławną jest tylko w Prusach, gdzie począwszy od Kósen nosi łodzie o 12 do 30 łasztach ciężaru. Jest dość rybną i ma na brzegach kilka salin, jakoto: w Suiza, Kosen, Dur-renberg i Halle. Od Saalfeld do Nauburga, dolina jej jest nader urodzajną, mianowicie obfituje w owoce. Porzecze jej liczy 393 mil kw., jest zbiorowiskiem wód płynących z lasów Turyngii, Frankonii, Harcu i Voigtlandu. Rzeka ta stanowiła niegdyś zachodnią granicę państwa Bolesława Chrobrego, który w niej żelazne bić kazał słupy. W księztwie Sasko-Meiningen-Hildburghau-sen leży nad nią miasto Saalfeld (stolica księztwa tegoż nazwiska o 8 mil. kw. rozległości) z zamkiem i mennicą, w pobliżu którego (pod wsią Wólsdorf) zginął książę pruski Ferdynand Ludwik, w potyczce jazdy z Francuzami d. 10 Października 1806. Trzecia rzeka tegoż nazwiska, Saala czyli Sala Salzburg-ska, wypływa z jeziora Sternsee na granicy Tyrolu i biegnąc ku wschodowi i północy pod Kirchheim, Lofer i Rcichenhall w^rpada poniżej Salzburga do rzeki Salza, przytoku rzeki Inn.

Saalschiitz (Józef j_jevin), zmarły niedawno doktor filozofii, prywatdo-cent wschodniej nauki starożytności na uniwersytecie w Królewcu, członek historyczno-teologicznego towarzystwa w Lipsku, tudzież królewsko-niemie-ckiego i fizyczno-ekonomicznego towarzystwa w Królewcu, i kaznodzieja gminy żydowskiej tegoż miasta. Jedną z swych prac z lat młodości noszącą tytuł: Von der Form der hebraischen Poesie nebst einer Abhandlung uber die Musik, der Hebraer\ mit Kupfer und Notentafeln, (Kónigsberg, 1825); zw^rrócił na siebie uwagę orjentalisty Rosenmullera, (Leipziger, Literat. Zeit. Febr. 1826) i Silvestra de Sacy (Journ. de Savans, Novemb., 1827). Z jego innych pism wymieniamy następujące: 1) Das mosaische Recht, (Berlin, 1853),    2) Form a. Geist der biblisch hebraischen Poesie; (Kónigsberg, 1853).    3) Archdologie der Hebrder; (Kónigsberg, 1855, dwie czę

ści), szacowne to dzieło autor dedykował Wilhelmowi IV, królowi pruskiemu. 4) Geschichłe und Wurdigung der Musik bei den Hebrdern. 5) Ideen zu einer Geschichłe der Unsterblichkeit bei den Hebrdern.    F. Sir.

Saara, po niemiecku Saar, po francuzku Sarre, po łacinie Saravus albo Sarra, rzeka i przytok Mozelli, bierze źródło w Wogezach pod górą Cros-Rou-gemont w lesie kwirynskim, przepływa departamenta Meurthe, Niższego Renu i Mozelli, dotyka tam miast Sarrebourg (Saarburg), Sarre-Umon, Sarre-Albe i Sarreguemines (Saargemund), wchodzi do Niemiec (pruskiej regencyi Trier’u), płynie tu koło miast Saarbruch, Saarlouis, Merzig, i Saarburg, i po 34-ro milowym biegu wpada poniżej Conz do Mozelli. Saara, spławna od Sa-arbriich, przeciętą jest pod Sarrebourg przez kanał Marny-Renu i kolej żelazną Paryzką-Strassburgską. We Francyi przyjmuje w siebie z prawego brzegu Belissę (Blies), z lewego Albę łączącą kanał saliński z Seillą, w Prusach z prawego brzegu Prims, z lewego Nied. Dolina jej ma położenie nierówne, wzgórzyste i lesiste; mimo to sprzyja uprawie wina. Najlepsze wina Saary rosną pod Scharzberg, Lanzern i Cilli.