page0783

775

Socyjalizm — Socyn

publicznej, system Fourier’# osiągnął we Frwncyi niezwykłe zajęcie i znaczenie, które dotąd jeszcze w części się utrzymało. Jakkolwiek Fourier, syn ubogich rodziców, nietylko wynaleść osnowę swej nauki, lecz nawet tworzyć do niej nowe wyrażenia był zmuszony, jednak niepodobna zaprzeczyć mu doniosłości pomysłów, starannego przeprowadzenia i opracowania szczegółów. Pojął on lepiej niż poprzednicy jego, że sprzeczności obecnego stanu rzeczy, uciążliwe okoliczności w naszych czasach przeważające, pochodzą z braku or-ganizacyi sił do pracy zdolnych. W miejsce współzawodnictwa, rozdrobionej uprawy roli, rozerwania i niewłaściwego użycia sił roboczych, pragnie on stowarzyszenia w^r celu w^rspolnej pracy, z której dochód byłby rozdzielony w stosunku włożonego kapitału, lub zdolności i pracy. Społeczeństwo, zdaniem jego, powinno urządzić się w małe stowarzyszenia, z których każde przez połączenie rolnictwa z przemysłem, samo w sobie zawierałoby wszelkie warunki samodzielnego bytu. Lecz z temi rozsądnemi, bystremi pomysłami, na głębokiej wiedzy i dojrzałem doświadczeniu opartemi, łączą się w dziwny sposób bezdenne urojenia, co do bogactw i szczęścia tego wymarzonego świata. Zasada kierująca ruchem społeczności Fouriera, wyjawia głównie słabość i czczość jego wyższego spekulacyjnego wywodu. On także namiętności człowieka umysłowe i materyjalne uważa za dźwignią szczęścia i działalności ludzkiej. W społeczeństwie jego każdy może pracow^rać i używać według własnej woli i chęci. To rozkiełznanie namiętności ogółu, ma przysposobić równowagę, harmoniję socyjalną, w obec której wszelka polityczna i zniewalająca władza byłaby niepotrzebną i zbyteczną. Uczniowie i zwolennicy Fourier’a pominęli część spekulacyjną jego nauki, rozwodząc się z szczególną starannością nad dziełem ekonomicznem, znacznie przez nich rozszerzonem. Doświadczenia czynione później co do praktycznego wykonania tej ekonomii, spełzły na niczem dla braku dostatecznych kapitałów, zaradności, a także z powodu starcia się z istniejącym porządkiem. Trzy wymienione systemy socyjalne, jakkolwiek różnią się w zastosowaniu i w szczegółach, zgadzają się stanowczo co do celu i zasad. Teoryja zaspokojenia zmysłowych skłonności, czyli wyzwolenia namiętności, jest według nich zdolną uszczęśliwić człowieka bez wszelkiego z jego strony wysilenia. Co powszechnie uważanem jest za zasługę i zadanie istoty obdarzonej rozumem, za podstawę bytu ludzkiego, to jest wyparcie się i przytłumienie zmysłowych popędów, uchodzi tu za przyczynę rozprzężenia naszych stosunków^r towarzyskich; w ten sposób odpowiedzialność za czynności jednostek ciążyłaby na całem społeczeństwie. Słusznie przeto zarzucają trzem powyższym systemom, że zachwiały moralność, że nietylko państwu, ale także rodzinie, podporze uobyczajonej ludzkości, zagrażają zagładą. Pomimo tego wyznać wypada, że Owen, Saint-Simon i Fourier pod względem praktycznym niezmierne położyli zasługi. Oni bowiem wśród naszych społecznych zaburzeń, pierwsi nasunęli pomysły co do uorganizowania pracy. Pomysły te rozwinąć i korzystnie urzeczywistnić, zadaniem jest ekonomii politycznej. — Jednem z najlepszych dzieł o nowoczesnym ruchu socyjalnym, jako też w ogóle o socyjalizmie i kommunizmie jest Stein a, Geschickłe de?' sociolen Bewegang in F?'ank?'eich (3 tomy, Lipsk, 1850).

SOCyn (Lelijusz i Faustus), potomkowie sławnej w Siennie rodziny prawników Włoskich, zyskali rozgłos, jako twórcy sekty religijnej, noszącej od nich nazwę Socynijanów. Lelinsz Socyn (^Sozzini) z powołania jurysta, zajmując się .pilnie czytaniem Biblii, przyszedł do przeświadczenia, że Kościół rzymski, którego był wyznawcą, w wielu dogmatach nie zgadza się z Pismem Świętem.