page0042

34

Sawiczewski — Sawina

krak., tom II. 6) 'Wiadomość o loczydze w ogólności, a w szczególności

0    loczydze krakowskiej, drukowana w Roczn. wydz. lek., tom III. F. M. 8.

Sawin, jezioro w królestwie Polskiem, gnbernii Lubelskiej, powiecie Krasnostawskim, gminie Świerszczów, na gruntach wsi Garbatów położone, rozlewa swe wody na przestrzeni 208 morgów.

Sawin, miasteczko rządowe w gubernii Lubelskiej, powiecie Krasnostawskim, zabudowane na trzech pagórkach wśród pól i łąk, przerżniętych rzeczką Sajecką, dawniej Uher zwaną, o mil 2 od Chełma, a 4 od Włodawy położone. Było do połowy XV wieku własnością królewską, dopiero Kazimierz Jagiellończyk, pomnażając uposażenie biskupstwa chełmskiego przez ojca uczynione, który mu w r. 1417 wsi Kumów i Pobołowice, a w r. 1419 miasto Pawłów' ponadawał; na sejmie piotrkowskim w r. 1456 przyłączył także i Sawin do dóbr biskupich. Maciej ze Starej Łomży, biskup chełmski, przeniósł Sawin w drugiej połowie XV stulecia z prawa polskiego i ruskiego na niemieckie, ale najazd Tatarów krymskich w r. 1502 na ziemię Chełmską, w którym Sawin spalony, a większa część jego mieszkańców w jassyr poszła, zniszczył wszelkie ślady dawnych nadań. Mikołaj więc Kościelski, następny po Macieju biskup, nanowo przyznał temu miastu, przez przywilej 1506 r., prawo magde-burgskie na wzór tego, jakiego używało pobliskie miasto Pawłów. Gdy jeszcze raz Tatarzy w Sawinie plądrowali, Zygmunt I na prożbę biskupa Jana Buczackiego, w r. 1537 magdeburgiją potwierdził, oraz jarmarki i targi naznaczył. Biskup Przebendowski wyjednał u Zygmunta Augusta w r. 1558, że kupców

1    mieszczan tutejszych od ceł po całym kraju uwolniono. Następni królowie

i biskupi potwierdzali te prawa, pomnażając swobody miasta; ostatnio zaś Stanisław August przywilejem 1783 r. ośm jarmarków mu nadał. Kościół rzymsko-katolicki parafijalny tutejszy, pierwotnie drewniany, opatrzony został przyzwoitym funduszem od biskupa Dziaduskiego w r. 1545, teraźniejszy murowany wystawiony został w r. 1779 z prywatnych składek i zapisów. Drugi kościół parafijalny grecko-unicki, drewniany, wzniesiony został w r. 1760. Po inkameracyi dóbr biskupich Sawin wrócił do rządu i liczy teraz ogólnej ludności 832 głów, domów zaś ma 108.    F. M. S.

Sawina (Juniperus Sabina Lin.), jestto gatunek jałowcu (ob.), rosnącego dziko po górach i skałach, od środka ku południowi Europy i na Wschodzie. W dawnej Polsce rośnie tylko na górach Pieninach (skała Facimiech i Sokolica), niedaleko od źródeł leczniczych szczawnickich, w obwodzie sądeckim. Po ogrodach zaś, hodują niekiedy ten krzew dla szczegółu i na użytek leczniczy. Sawina dorasta do 6 stóp na wysokość, rozgałęziając się mocno zaraz od samego korzenia. Gałązki pokrywają gęsto listeczki drobne, jajowato-lanceto-wate, mocno przytulone i prawie dachówkowato gałązkę pokrywające. Kwiaty i jagody są zupełnie takież same jak w zwyczajnym jałowcu (ob.), z którym sawina należy do rodziny szyszkowych (Coniferae). Zielone jej gałązki, jako ziele fherba Sabinae), mocno i odrażająco wonne, smaku przykrego, żywicz-nego, gorzkiego, używanemi bywały w lekarstwie, jako środek rozgrzewający i pobudzający układ naczyniowy, w cierpieniach trzewiów niższego brzucha, zwłaszcza też macicy. Lecz w używaniu sawiny, zachowywano wiele ostrożności; gdyż łatwo wywołać może krwotoki, poronienie, a nawet stać się śmierci przyczyną. Zewnętrznie zachwalono ją w porażeniach, na wrzodach zwątlałych, w próchnieniu i wyroślach kości oraz skóry. Gospodarze wiejscy dziś jeszcze świeżych gałązek sawiny używają w celu ułatwienia ciężkiego cielenia się krów. Gałązki te zawierają kwas garbnikowy, żywicę właściwą