Sponsorzy2T901

511

mi zasadami, uiążącerai ich do porządku, władzy, uszanowania dla praw, eame wojną samobójczą przyłożyły się do obalenia tego porządku, zachwiania praw i zdyskredytowania władzy. Tym sposobem paraliżowały się tylko, unieważniały wzajemnie, skazując się w kwestyi postępowej na zupełną nie-czynność. Okaz iwszy skutkiem, ile jedno drugiemu zaszkodzić może, stronnictwa te przekonał}' najlepiej, ile są sobie potrzebne. Wzmocnione szczerą zgodą tych dwóch wielkich części, stronnictwo umiarkowane, w odbudowaniu politycznym Francyi, otrzyma rękojmię potrzebną dla zrównania interesów i systematu zachowawczego, a przez szczęśliwe połączenie, utrwali prawdziwe i uczciwe zasady.

Społeczność ludzka jest tak jak ziemia, ma dwa obroty: obraca się wokoło siebie, zaprowadzając zmiany w Bwych wewnętrznych instytucyach, a zarazem dąży do celu zewnętrznego, ulegając niewidzialnej sile.

Demokracya mniema, iż wszycy Judzie mogą stopniowo przy postępie czasu dojść do poprawy swego materyalnego położenia, i że powinnością jej jest pracować nad polepszeniem ich smutnego losu. Ta wiara jest prawą, świętą i chrześciańską. Moralność przyznaje to z dumą, a nauka ekonomii potwierdza. Obok tej prawej wiary stoją: bałwochwalstwo demokratyczne i kłamstwo socyalizrau. Kłamstwo przyrzeka nieograniczone szczęście, a bałwochwalstwo je gruntuje na dogodzeniu wszelkim namiętnościom. Stronnictwo umiarkowane wtenczas dopiero zwycięży socyalizm i demagogię, kiedy z ubiegania się ludu pragnącego materyalnego bytu, wyprowadzi Bystemat polityczny, finansowy, przemysłowy, handlowy, filantropijny, i to wszystko śmiało i nagle w wykonanie wprowadzi. Strounictw’0 umiarkowane zdoła zadosyć uczynić wymaganiom demokracyi, jeżeli potrafi ukonstytuować się pogodziwszy wszelkie żywioły, a dojdzie do tego niezawodnie, jeżeli członkowie przewagę mający, pojmą w całej rozciągłości obowiązki serca. Jakkolwiek mogą być zgruntowanemi krytyki, których przedmiotem były instytucye od roku 1814, trzeba przyznać, iż te instytucye były zawsze wyższe od ludzi.

Temi to radami kończy swoje uwagi o demokracyi Guizot.

Zebrawszy wszystko cokolwiek o Guizocie powiedziano, zobaczymy, iż przedstawia się nam pod czterema różneml charakterami: jako człowiek prywatny, jako autor, jako historyk, i jako mówca i polityk. Cnota jego jako człowieka prywatnego, nie ulega najmniejszej skazie. Posłuchajmy co mówi jeden z najzaciętszych jego nieprzyjaciół pospolitych ('): „Dlaczegóż nic mamy. wyrzec prawdy: chciałbym być tyle bezstronnym, ile pan Guizot posiada obyczajów surowych i czystych, a który przez najszczytniejszą swą moralność godzien jest szacunku uczciwych ludzi.” Jako autor, posiada dar słowa, odróżniający go od tysiąca innych, a chociaż forma w jaką przyodziewa swe myśli, jest niekiedy ciemną, to za to myśl sama jest tak jasną, tak świetną , że łatwo ją odgadnąć. Jako historyk położył wielkie zasługi dla nauk, i całemu światu wiadomo co uczynił łącznie z pp. Thierry

(') JEtudtt sur lei orateuri parlamentarni, par Tiraon, tom IX fitr. 9.

% ■