2009 01 01 2127

O. W v.*il iwi S. J. IXjI!v l’A»nw    ^ujw 2U)7

ISBN *7P*y4\-l$}H-\ C by WN PWN 2W0

3.5. Inne reakcje z udziałem ozonu stratosferycznego    73

A oto przykład takiego cyklu z udziałem tlenków azotu:

NO 4 Oj -> NO> 4 02	(3.41)
N02 4• hv -* NO 4 O	(3.42)
reakcja sumaryczna 0? 4 hv —► 02 4 0	(3.43)

Ten ciąg reakcji konkuruje z katalitycznym cyklem NO, i jest istotny jedynie za dnia, ponieważ niezbędne jest w nim promieniowanie w zakresie bliskiego nadfioletu do inicjacji fotolitycznego etapu reakcji. Wypadkowym efektem reakcji jest fotoliza ozonu, która nic zmienia stężenia postaci nieparzystego tlenu, ponieważ ozon tworzy się ponownie szybko i stechiometrycznie w reakcji (3.2). Z tego powodu taki cykl określany jest mianem cyklu zerowego (niczego niezmieniającego).

Inna reakcja, w której uczestniczy N0₂, prowadzi do powstania NO? i pojawienia się innego cyklu zerowego:

NO: 4 0? -*• NO? 4 02	(3.44)
NO ? 4 hv —*■ N02 4 O	(3.45)
reakcja sumaryczna 0? 4- ln< —>■ 02 4 0	(3.46)

Cykle podtrzymujące i powstawanie związków-zbiorników

Oprócz udziału w cyklu zerowym NO? reaguje w procesie, w którym uczestniczą trzy cząsteczki i powstaje N₂0.s:

NO.? 4 N0₂ 4 M N₂O_s 4 M    (3.47)

TYPY REAKCJI. W KTÓRYCH RODNIKI ODDZIAŁUJĄ ZE STRATOSFERYCZNYM OZONEM

•    Reakcje katalityczne zwiększające szybkość rozkładu ozonu.

•    Cykle zerowe, w których następuje wzajemna konwersja jednego indywiduum w drugie, przy czym żadne z nich nic reaguje z ozonem.

•    Cykle podtrzymujące, w których z indywiduów chemicznych powstają nicrcak-tywne postaci, lecz które później mogą zostać uwolnione i brać udział w reakcjach niszczenia ozonu.

N₂Os są względnie trwałymi cząsteczkami, które same nie są katalizatorem rozpadu ozonu. Zachowują się jak niereaktywny zbiornik NO,, w każdym momencie zawierając 5-10% całkowitej ilości NO, w atmosferze. Powstawanie N₂0< nie oznacza trwałego wyeliminowania indywiduów zawierających nieparzystą liczbę atomów azotu, ponieważ reakcja la jest odwracalna i ostatecznie N₂0? ulega rozkładowi do N0₂ i NO?. Dlatego też reakcja (3.47) działa jako cyk! podtrzymujący, czasowo ograniczając dostępność NO, katalizującego rozkład ozonu w stratosfcrzc.