Str 194

Ochrona przed powodzią może być realizowana różnymi metodami i środkami. Środki te ogólnie można podzielić na: techniczne, administracyjne i ekonomiczne. Do podstawowych środków technicznych należą budowa zbiorników retencyjnych, obwałowania i regulacja rzek, a także kruszenie lodu za pomocą lodołamaczy. Sprawna organizacja akcji przeciwpowodziowej, jak również trafna prognoza hydrologiczna dotycząca wielkości kulminacji i czasu jej wystąpienia przyczyniają się do do zmniejszenia strat powodziowych. Do środków administracyjnych ochrony przeciwpowodziowej zalicza się również zakaz zabudowy międzywala. Środki ekonomiczne w postaci ubezpieczenia i wypłat z tytułu odszkodowania łagodzą jedynie skutki powodzi.

Najskuteczniejszym sposobem ochrony przeciwpowodziowej jest budowa zbiorników retencyjnych. Ich zadaniem jest zatrzymanie całej fali powodziowej lub redukcja jej kulminacji w takim stopniu, aby była ona nieszkodliwa dla terenów położonych poniżej zbiornika. Doboru odpowiedniej objętości zbiornika przeciwpowodziowego dokonuje się na podstawie analizy krzywej sumowej (patrz rozdz. 12.4). Zbiorniki retencyjne budowane są głównie na terenach górskich. Szczególnie pomocna do gospodarowania rezerwą powodziową w zbiorniku jest prognoza hydrologiczna. Umożliwia ona bowiem najwłaściwsze wykorzystanie pojemności takiego zbiornika, tj. jego napełnienie i redukcję fali powodziowej.

Budowie zbiornika retencyjnego powinno towarzyszyć uporządkowanie obszaru cofki. Wskutek zmniejszenia spadku zwierciadła wody na obszarze zbiornika, przede wszystkim na rzekach nizinnych, następuje zmniejszenie prędkości, a tym samym przyspieszenie i zwiększenie zlodzenia rzeki, co powinno być brane pod uwagę przy projektowaniu i eksploatacji takiego zbiornika.

Najczęściej stosowanym sposobem ochrony przeciwpowodziowej jest budowa wałów. Chronią one miasta, osiedla, zakłady przemysłowe i użytki rolne. Większość wałów przeciwpowodziowych w Polsce chroni tereny zawala przed powodziami o prawdopodobieństwie wystąpienia równym 3%. Przy większych zatem przepływach wysokość wałów jest niewystarczająca i może nastąpić przelanie się wody przez ich koronę. Dotychczas w większości przypadków przy projektowaniu wałów nie brano pod uwagę zjawisk lodowych, które mogą spowodować spiętrzenia zatorowe. Budowa wałów powoduje odcięcie tej części doliny rzeki, która była naturalnym miejscem retencjonowania wody. Ta sama ilość wody, która mieściła się w całej dolinie, teraz musi zmieścić się między wałami. Powoduje to wyższe stany wody i zmusza do budowy wałów o zwiększonej wysokości. Budowie wałów zwykle towarzyszy regulacja rzek, której celem jest ułatwienie spływu wody i lodów.

14.3. PROGNOZY HYDROLOGICZNE

W przypadku zagrożenia powodziowego ważnym elementem staje się prognoza hydrologiczna przebiegu zjawiska. Umożliwia ona bowiem podjęcie

194