TARGOW 1

288. Hala Targowa, ul. Piaskowa 16

W 2 poi. XIX w. jednym z istotnych problemów burzliwie rozwijającego hie Wrocławia było znalezienie nowych form dla tradycyjnego prowadzonego na głównych filarach miasta handlu. Nie/lii /one stoiska, stra ijany i budy nie tylko szpeciły U* place i nie pozwalały nadać im bardziej reprezentacyjnego kształtu, lecz także i.h.idniaty komunikację wpływały ujemnie na star. higieny. Wykupywanie przez miaslo i likwidacja tego typu obiektów na Rynku | >273) nie rozwiązywały problemu, dlatego tez, podobnie juk w innych miastach Niemiec, podjęto decyzję obudowie dwóch dużych, nowoczesnych bul targowych wyposażonych w niezbędne urządzenia higieniczne i socjalne, pomieszczone w budynkach towarzyszących, a także w magazyny i chłodnie w piwnicach. Wzniesione według projektu Richarda Pliiddemanna w latach l<KH>-iyo«. otrzymać' miały pierwotnie konstrukcję żelazna. Już w Irak-cie realizacji postanowiono zmienić-ją na żelbetonową, niezwykle wówczas nowatorską, któiej ptojeklndawcą był Friedrich August Kusior. Spośród dwóch niemal bliźniaczych budowli la przy ul. Kolejowej uległa w 1945 r. poważnyir uszkodzeniom i została rozebrana w 1973 r. Hala przy u . iiaskowej. wzniesiona ua miejscu dawnego Arsenału Piaskowego ł »100>, zachowała się w całości. Ostatni jej remont przepro wadzono w latach 1930-1903.

W architekturze ha i dominuje ncogotyk. w dekoracji - secesja. Mu mwiir.a z cegły z użyciem piaskowcu, założona jest w układzie bazylikowym na pianie zbliżonym do litery „I..", z wy/szą wieżą od północnego zachodu i znacznie m/s/ą od północnego wschodu. Nawa clowna i Irzy wychodzące z niej ramiona wsparte sa. na parabolicznych lukach żelbetowych podtrzymujących bezpośrednio połacie dachu |b . Wyso kie. jiisne wnętrze, oświetlone dużymi oknami, wypełnionymi niegdyś szkłom katedralnym, rozwiązane zostało w bocznych częściach wyposażonych w szerokie galerie, jako dwupoziomowo, dostępne w wyższej kondygnacji pięcioma klatkami schodowymi i zaopatrywane towarowymi windami. Elementy konstrukcyjne pokryte były niegdyś polichromią, jedną ze ścian zdobiło malowidło. Poszczególne branże handlowe zgrupowano zostały w osobnych rejonach. W elewacjach czerwień cegły kontrastuje z tynkowanymi na biało plycinami i piaskowcem |u|. W tym ostatnim odkuto herby miasta na szczytach oraz oba główne portale: wschodni i zachodni, /.uwierające w naczółkach płaskorzeźby owoców, warzyw i zwierząt autorstwa Julianna Kiunki, a także wykonaną przez Kailc Ullif ii tiii płaskorzeźbę przedstawiającą przekupki na Nowym largu. Jako spolia z dawnego arsenału wmurowano w budynek hali kamienne kule armatnie oraz tarczę z litera „W i dalą 1 .VźJ, w sąsiedni budynek przy ul. Piaskowej ' r> - kartusz z literą , W i datą 1519. podtrzymywany przez pachołków miejskic h.

Budynek hali, nawiązujący do lorm gotyku nadbałtyc kiego, opatrzony wysoką wieżą, dobrze koresponduje /e średniowiecznymi kościołami wznoszącymi się w pobliżu (->7, 17). Jego bazylikowy układ, wywołujący oczywiste asocjac je liisloryczno-symbolicznc, do dziś znakomicie się sprawdza pod względem użytkowym. Pseudoobmnne rozwiązanie części wschodniej przypomina dyskretnie o stojących niegdyś w lyrn miejscu budowlach militarnych.

Głównym elementem decydującym o znaczeniu han w dziejach architektury, stawiającym ją w czołówce światowej, jest jej nowoczesna żelbetowa konstrukcja. Żelazobeton stosowany wówczas od kilkudzie-sięciu lat w mniejszyc h założeniach, użyty tu został w pionierski sposób do budowy tak dużego obiektu. Wartości budynku me obniża przęsło nięcic konstrukcji „kostiumem historycznym", zaplanowanym jeszcze przed rozstrzygnięciami natury technologic znej i zgodnym z dominują cymi wówczas poglądami estetycznymi. Udany eksperyment ułatwił z. pewnością wzniesienie kilka lal później znacznie bardziej okazałego dzielą o nowoczesnej konstrukcji Hali Stulecia (->2381. Al)

Hala Targowa przed 1945 r. Przekrój pionowy poprzeczny 1:750