Top 001

OCENA RYZYKA W PIĘCIU KROKACH

Ta broszura zawiera intormacje dotyczące zasad „dobrej praktyki”, które nie są obowiązkowe, mogą jednak okazać się pomocne w zastosowaniach praktycznych,

1.    Pracodawco, broszura ma za zadanie pomóc Ci w dokonaniu oceny ryzyka w miejscu pracy. Skierowana jest przede wszystkim do ma!ych tirm.

2.    Ocena ryzyka jest szczegółowym, dokładnym sprawdzeniem tego, co w miejscu pracy może zaszkodzić iub wyrządzić krzywdę ludziom. Pomaga sprawdzić, czy zastosowano wystarczające środki zaradcze oraz określić, co należy zrobić, by ograniczyć lub wyeliminować szkodliwe warunk' pracy.

Celem oceny ryzyka jest też upewnienie się, ze nikt nie ulegnie wypadkowi ani nie zachoruje wskutek oddziaływania czynników środowiska pracy. Wypadki i choroby mogą negatywnie wpłynąć na Twoje przedsiębiorstwo poprzez: zmniejszenie ilości i wydajności produkcji, uszkodzenie maszyn i urządzeń, zwiększenie składki ubezpieczeniowej (kosztów ubezpieczenia) lub konieczność uczestnictwa w procesach sądowych.

3. Nie zrażaj się niektórymi'terminami użytymi w tym przewodniku;

* zagrożenie - to stan lub czynnik środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę (np. chemikalia, prąd elektryczny, praca na drabinach i inna na wysokości itd.),

V ryzyko - to prawoofTOocroirmoiw/    __

nych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty oraz możliwość wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy iub sposobu wykonywania pracy (PN-N-18001: 2004)

♦ ryzyko resztkowe - to ryzyko pozostające po zastosowaniu środkow bezpieczeństwa (PN-EN-1050: 1999)

4. Najważniejsza jest jednak ocena tego, c2y zagrożenia są znaczące i czy zapobiegasz im przy pomocy właściwych środków zaradczych, tak aby uczynić ryzyko jak najmniejszym. Na przykład prąd elektryczny może zabić łub spowodować duże szkody, ale takie ryzyko jest stosunkowo niewielkie w środowisku biurowym, jeśli - rzecz jasna - elementy pod napięciem są dobrze zaizolowane, a części metalowe właściwie chronione.

5.    Nie komplikuj anałizy. W małychlirmach - wielkich zagrożeń 1 "T

jest niewiele (chociaż nie bez wyjątków-), a występujące są ta- i ] twe do rozpoznania. Polskie prawo wymaga jednak, aby doko-    jj

nać oceny ryzyka w każdej sytuacji, nawet najprostszymi me-    I

todami. np. na tzw. „zdrowy rozum", ale zawsze w spość.o    -j

udokumentowany. Jeżeli nie czujesz s:ę na silach, aby doko- ■ nać oceny sam, zaproś do współpracy specjalistę z zewnątrz.

6.    Być może dokonałeś już faktycznej oceny ryzyka w niektó

rych groźnych sytuacjach, np. jeżeli używasz trujących i niebezpiecznych chemikaliów. Na pewno rozpoznałeś zagrożę- ' nia dla zdrowia i życia pracowników i zastosowałeś już śród- j ki zaradcze - zgodnie z zasadami i przepisami bezpieczeń- i stwa i higieny pracy. Jeśli tak, sprawy ryzyka masz juz w części rozpoznane i sprawdzone, teraz musisz je należycie udokumentować.    i

Kroki

Prawdopodobieństwo	Ciężkość następstw
	Mała	Średnia	Duża
Mało prawdopodobne	fSlit	§f|§l|	średnie
Prawdopodobne		średnie	duże ’ - ■
Wysoce prawdopodobne	średnie		duźe‘^?-^^1'

Pamiętaj, że - z godnie z Dyrektywami UE - środki ochrony indywidualnej stosuje się w ostateczności - kiedy nie masz możliwości lub nie jesteś w stanie zastosować środków technicznych i organizacyjnych.

Krok 5

SZUKAJ ZAGROŻEŃ

♦    Jeżeli dokonujesz oceny ryzyka samodzielnie, obejdź miejsca pracy i zorientuj się, co może spowodować zagrożenie. Zwracaj uwagę na wszystkie zagrożenia, skoncentruj się na tych poważnych, które mogą stanowić niebezpieczeństwo dla ludzi lub spowodować duże straty. Koniecznie poproś o opinię pracowników lub ich przedstawicieli; oni mogli zauważyć rzeczy, których Ty nie dostrzegasz. Instrukcje obsługi urządzeń mogą okazać się pomocne przy określaniu zagrożeń oraz przedstawić te zagrożenia we właściwej perspektywie; podobnie pomocne mogą okazać się rejestry wypadków iub chorób zawodowych, wyniki badań czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy oraz wszelkie rejestry, zapisy dotyczące nieprzewidzianych zdarzeń i awarii.

♦    Do rozpoznania zagrożeń możesz wykorzystać zamieszczone na stronie www.pip.gov.pl listy kontrolne, którymi posługuje się inspekcja pracy, łub inne przygotowywane przez specjalistów branżowych.

OKREŚL, KTO MOŻE BYĆ ZAGROŻONY I W JAKI SPOSÓB

♦ Pamiętając przede wszystkim o własnych pracownikach, pomyśt również o innych osobach, które przebywają na stanowiskach i w pomieszczeniach pracy okresowo, np. osoby sprzątające, odwiedzający, goście, podwykonawcy, personel techniczny i serwisowy. Weź pod uwagę osoby z zewnątrz oraz tych, którzy dzielą miejsce pracy z Twoimi pracownikami, jeśli istnieją okoliczności, które mogą stanowić dla nich zagrożenie z powodu prac wykonywanych przez pracownika.

DOKONAJ OCENY RYZYKA __    , * WYNIKAJĄCEJ Z ZAGROŻEŃ ORAZ

KrOn 3 ZDECYDUJ, CZY ISTNIEJĄCE ŚRODKI ZARADCZE SĄ ODPOWIEDNIE I WYSTARCZAJĄCE

♦ Nawet jeśli zastosowano wszystkie środki zaradcze, zazwyczaj pozostaje pewien margines zagrożeń (ryzyko resztkowe); musisz określić stopień każdego znaczącego zagrożenia, a więc oszacować, czy pozostające zagrożenie jest duże, średnie czy małe.

Zalecanym sposobem szacowania ryzyka zawodowego jest skala trójstopniowa, której zasady przedstawia tabela.

Po pierwsze, zadaj sobie pytanie: czy zrobiłeś wszystko, co nakazuje prawo w zgodzie z normami i standardami przemysłowymi? Nie poprzestawaj jednak na prawnym obowiązku, pomyśt, co jeszcze możesz zrobić, aby uczynić miejsce pracy bardziej bezpiecznym. Należy bowiem ograniczyć lub wyeliminować wszystkie zagrożenia, stosując wszelkie możliwe środki zaradcze.

Więcej informacji na temat wymagań prawnych, norm i standardów przemysłowych możesz znaleźć w ogólnie dostępnych publikacjach. Wykaz przydatnych publikacji znajduje się na końcu broszury.

0 »*»*«*»*»

♦    Zwróć uwagę, że zagrożenia są często wynikiem niedbalstwa lub braku wyobraźni. Poprawa BHP nie musi wiele kosztować, np. umieszczenie lustra na niebezpiecznym skrzyżowaniu w celu zapobieżenia kolizjom pojazdów iub umieszczenie materiału antypoślizgowego na schodach znacznie zmniejszą ryzyko wypadkowe. Zastosowane środki nie są drogie w stosunku do kosztów konsekwencji istniejących zagrożeń.

♦    Jeśli stwierdzisz, że konieczna jest Twoja interwencja, zadaj sobie pytania:

-    czy można pozbyć się wszystkich zagrożeń?

-    jeśli nie, to co możesz zrobić w zakresie kontroli zagrożeń, aby maksymalnie ograniczyć potencjalne szkody?

♦    Jeżeli praca, którą wykonujesz podlega ciągłym zmianom lub jeśli Twoi pracownicy przemieszczają się z miejsca na miejsce, określ zagrożenia, które możesz przewidzieć oraz oceń ryzyko z nich wynikające. Następnie, jeśli zauważysz jakieś nadzwyczajne zagrożenia na nowym miejscu wykonywania pracy, zasięgnij informacji od osób pracujących na miejscu oraz zastosuj środki zaradcze, które wydają się konieczne.

♦    Jeśli dzielisz miejsce pracy z innymi, poinformuj ich oraz osoby samozatrudniające się o zagrożeniach wynikających z Twojej działalności oraz udziel informacji o zastosowanych środkach zaradczych. Pomyśl również o zagrożeniach, na które narażeni są Twoi pracownicy z powodu działalności pracowników innych pracodawców.

Krok 4 ZAPISZ SWOJE SPOSTRZEŻENIA

♦    W każdej sytuacji udokumentuj spostrzeżenia wynikające z Twojej oceny ryzyka (nie ma tu znaczenia liczba zatrudnionych osób). Oznacza to:

-    zapisanie znaczących zagrożeń,

-    zapisanie najważniejszych ustaleń, np, „instalacja elektryczna izolowana oraz ochrony sprawdzone - wszystko w dobrym stanie”; „Opary i dym ze spawania; miejscowa wentylacja wyziewów zainstalowana oraz regularnie sprawdzana".

Ocena zagrożeń ma być właściwa i wystarczająca - nie zaś doskonała.

Najważniejsze, aby środki zaradcze były odpowiednio dobrane oraz to, by istniał sposób udowodnienia, że przeprowadzona inspekcja została wykonana właściwie. Musisz również poinformować pracowników o efektach Twoich działań i stwierdzonych zagrożeniach.

♦    Zachowaj zapiski i dokumenty na przyszłość; mogą okazać się pomocne, gdy inspektor zapyta (lub podda w wątpliwość) o zastosowane środki zaradcze lub jeśli staniesz się stroną przed sądem pracy, tub w procesie cywilnym o odszkodowanie. Mogą one również stanowić przypomnienie o tym, na co należy zwracać uwagę w przyszłości. Stanowić też mogą dowód, że zrobiłeś to, co nakazuje prawo.

UWAGA: Do broszury dołączony jest formularz oceny ryzyka, który może okazać się pomocny; jeśli jednak uznasz, że sporządzony przez Ciebie będzie bardziej odpowiedni, możesz posługiwać się własnym.

OD CZASU DO CZASU PRZEGLĄDAJ OCENĘ RYZYKA I WPROWADZAJ NIEZBĘDNE ZMIANY, JEŚLI OKAŻE SIĘ TO ZASADNE

♦ Aby uprościć procedurę udokumentowania, możesz wykorzystać inne dokumenty - takie jak; instrukcje obsługi, regulaminy oraz obowiązujące w firmie zasady BHP, dokumentacje techniczno-eksploatacyjne dostarczone przez producentów urządzeń itp. W wymienionych wyżej dokumentach możesz znaleźć wyszczególnione zagrożenia oraz wskazane środki zaradcze. Ty zdecydujesz, czy zgromadzić wszystkie dokumenty w jednym miejscu, czy też przechowywać je osobno.

♦ Pamiętaj, że ocena ryzyka jest procesem ciągłym. Gdy | wprowadzisz do użytku nowe maszyny, substancje chemiczne lub procedury itp., które mogą prowadzić do nowych zagrożeń, uzupełnij ocenę ryzyka. Dobrą praktyką jest przegią- \ danie i uzupełnianie listy oceny zagrożeń w regularnych odstępach czasu. Nie rozszerzaj lisiy zagrożeń wraz z mało ' istotnymi zmianami lub zatrudnieniem nowego pracownika. Jeżeli jednak zajdzie znacząca zmiana w procesie pracy i nowa działalność niesie za sobą nieistniejące wcześniej zagrożenia, powinieneś wciągnąć je na listę i dokonać oceny ryzyka ponownie oraz przedsięwziąć środki zaradcze w celu ograniczenia zagrożenia do minimum.

UZYSKANIE POMOCY

Ocena ryzyka jest wymagana przez prawo. Jeśli zdarzy się, że napotkasz trudności i problemy w przeprowadzeniu oceny ryzyka, radą służyć Ci mogą właściwi terenowo inspektorzy pracy, których adresy siedzib znajdziesz na ostatniej stronie. Informacji możesz także szukać na stronach internetowych:

Główny inspektorat Pracy - www.pip.gov.pt strony okręgowych inspektoratów pracy - dostęp ze strony GIP,

Ośrodek Szkolenia Państwowej Inspekcji Pracy - www.osplp.pl Standardy przemysłowe oraz wymogi prawne można znaleźć w ogólnie dostępnych publikacjach, np.:

PN-N-18002: 2000 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.

PN-EN-1050: 1999 Maszyny, Bezpieczeństwo. Zasady oceny ryzyka.

Stanisław Staszewski, Dostosuj swój zakład do obowiązującego prawa pracy. PiP, Warszawa 2005,

Pilotażowy konkurs 1999-2000 Zarządzanie bezpieczeństwem pracy. Struktura systemu, zastosowanie oraz wdrażanie. PIP, Warszawa 1999,

D. Smoliński, Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy. OSPlp Wrocław 2001

Seria wydawnicza, Bezpieczeństwo i higiena pracy w małych przedsiębiorstwach, Poradniki pracodawcy i listy kontrolne. OOP, Warszawa,

L. Skuza, Co warto wiedzieć o ryzyku zawodowym. ODDK, Gdańsk 2003,

I. Romanowska-Słomka, A. Słomka, Poradnik Ocena ryzyka w zakładach służby zdrowia. Mar-Mar, Wrocław 2001,

I. Romanowska-Słomka, A. Słomka, Zarządzanie ryzykiem zawodowym. Tarbonus, Tarnobrzeg 2001,

® Broszura została opracowana w Państwowej inspekcji Pracy z wytorzysfan/em materiałów HSE Anglia.

Opracowanie merytoryczne: J. M. 'Boguszewski, St. Sfasrews*¹' j