skan0022

¹    Cyt. łac. podany za: U. Eco: Imię róży. Warszawa s. 30. W wolnym przekładzie znaczy: Każdy twór na świecie niby księga lub obraz jest nam dany pod rozwagę.

²    Spośród wielu prób definicji krajobrazu zwykle ukierunkowanych zgodnie ze specjalnością autorów: geografów, przyrodników, geologów ta, będąca koncepcją własną autora, wydaje się jednak najpojemniejsza, najogólniejsza, a zarazem najbardziej zwięzła; por. rozważania na ten temat: P. Patoczka: Studium systemu pojęć stosowanych w rewaloryzacji krajobrazu. Rewaloryzacja, nr 5. Wyd. PoliŁ Krak., Kraków 1987.

³    Na temat percepcji krajobrazu ostatnio sporo pisano. Obszerną literaturę przedstawia np.: K. H. Wojciechowski: Problem percepcji i oceny estetycznej krajobrazu. Lublin 1986.

⁴    Por. np. z obszerniejszych rozważań: Historical Attitudes toward the Naturai Environment. [W:]W. H. Ittelson i zesp.: An Introduction to Environment Psychology. New York 1974. Z przyrodniczego punktu widzenia dostrzegł to już W. Szafer wprowadzając do podstawowej pracy: Ochrona przyrody i jej zasobów (Kraków 1965) cały dział obejmujący krajobraz kulturowy.

⁹ H. Gutersohn: Harmonie in der Landschaft. Solothurn 1962.

⁶    S. Kostrowicki: Środowisko przyrodnicze a stan zagospodarowania. Uwarunkowania Środowiska w planowaniu przestrzennym. Konferencja PZ1TB. Warszawa 1985, s. 11.

⁷    Pojęcie krajobrazu zabytkowego por. J. Bogdanowski: Architektura krajobrazu. Kraków 1968. W podobnym ujęciu wprowadzono i zdefiniowano go jako „Historie Landscape” w ramach prac 1FLA w 1988 r.

⁸    Wyraz temu daje np.: T. Szczęsny: Ochrona przyrody i krajobrazu. Warszawa 1975.

⁹    Obszerną już literaturę na temat rewaloryzacji krajobrazowej w różnych postaciach zawierają roczniki: Teka Komisji Urbanistyki i Architektury PAN, L I — XXII, Kraków 1967-88. Wyraz natomiast podejścia pozbawionego w istocie zrozumienia krajobrazu (prócz rzadkich odniesień do panoram) daje niestety w pełni opracowanie: Miasta historyczne (red. Kalinowski W.). Warszawa 1986.

¹⁰ W szczególności dotyczyło to środowiska warszawskiego i satelitarnych (np. rzeszowskiego). Por.: K. Pawłowski: Zasady ochrony, odbudowy i rewaloryzacji. Miasta... op. cii Nawet takie miasteczka jak Kazimierz Dolny czy

LtOUUkUłUUa UlMAidianlUliU t, |MilllłlłęUGIU (MUUICUiUW MdJUUldZUWyUl ^

mimo iż np. Kazimierz Dolny opracowanie takie posiadał; zostało ono zresztą wykorzystane w pracy jak i koncepcja bez podania autorów (!).

¹¹    Por. choćby wymienione: Miasta... op. cit.

¹²    Zgodnie z zasadami rutynowego planowania przestrzennego zdewastowano zabytkowe śródmieście Wrocławia, a przy dodatkowym udziale konkursu SARP — Legnicy. W samym środku Krakowa — Kazimierz. Tym mniejszy opór stanowiły małe miasta jak np. Kamień, Pasłęk, Lublin, Tomaszów Lubelski. Obrazy tych zniszczeń jakże dobrze widoczne są nawet w pancgiry-cznym opracowaniu Miasta... op. cit. Z tym, iż np. Tomaszów znalazł się już poza wyborem, mimo iż jest to założenie renesansowe bliskie Zamościowi. Wsi nie objęto, poza kilkoma obiektami (!) w istocie prawie żadną ochroną czy rejestrami.

¹³    Mówi się o tym równie powszechnie, co bez konsekwencji. Por. np. w stosunku do ogólnie znanego zespołu naturalno-kulturowego oprać.: M. Łuczyń-ska-Bruzda: Skuteczność planowania przestrzennego w Ojcowskim Parku Krajobrazowym. Kraków 1984.

¹⁴    S. Tomkowicz: Szpecenie kraju. Kraków 1909 (nadbitka z „Czasu” nr 289-291), tenże: Piękność miast i jej ochrona. Kraków 1909; S. Lu skina: W obronie piękności kraju. Kraków 1910. Dekret Rady Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury. Dziennik Praw i Państwa Polskiego, nr 16, 1918.

¹⁹ Tego rodzaju określeń powstała większa ilość, np. „przestrzeń historyczna”, „zabytkowa struktura przestrzenna”, „środowisko przestrzenne” etc. Por. np. A. Karłowska-Kamzowa: Przestrzeń historyczna jako szczególna forma krajobrazu kulturowego. Rydzyna 1984.

¹⁶    Por.: G. Ciołek: Zarys ochrony i kształtowania krajobrazu. Warszawa 1964; W. Czarnecki: Zagadnienie ochrony i kszatłtowania krajobrazu. Planowanie miast i osiedli, Ł VI. Poznań 1964; T. Tołwiński: Urbanistyka, L III. Warszawa 1963; Z. Novak: Planowanie regionalne i udział w nim architekta. Kraków 1979; tenże z zesp.: Architektura krajobrazu. Warszawa 1976.

¹⁷    Por. np.: J. Bogdanowski: Architektura krajobrazu stref podmiejskich. Teka... op. riŁ, i II, Kraków 1968; J. Sulimski: Procesy urbanizacji w strefie podmiejskiej Krakowa. Kraków 1967.

¹⁸    Problem ten przedstawiono szerzej [w:] J. Bogdanowski: Kompozycja i planowanie w architekturze krajobrazu. Kraków 1976. Por. też tenże: Architektura krajobrazu. Kraków 1968; M. Łuczyńska-Bruzda, A. Bóhm, K. Pawłowska: Ochrona i kształtowanie krajobrazu. Materiały do projektowania regional-