skanuj0090

cyjna w dużym stopniu uzależniona jest od pozostających do dyspozycji środków finansowych. Struktury administracji publicznej (gminy, powiaty, województwa, organy administracji rządowej) dysponują ograniczonymi środkami finansowymi. Są one określone w budżecie państwa (organy administracji rządowej) czy też ich źródłem są dochody własne, subwencje wyrównawcze czy dotacje (samorządy terytorialne). Ograniczoność środków finansowych wymaga gospodarnego ich wykorzystania, tak by uzyskane wyniki były optymalne¹. Chodzi zatem o zachowanie optymalnych relacji między wejściem (input) a wyjściem (output).

Działania zmierzające do zwiększenia efektywności ekonomicznej działania administracji obejmują następujące zagadnienia:

(1)    W ścisłym tego słowa znaczeniu zdolność administracyjna obejmuje zdolność do podejmowania decyzji. Zdolność ta jest uzależniona od mechanizmów aparatu decyzyjnego, który powinien skupiać wyspecjalizowanych fachowców oraz być wyposażony w odpowiednie urządzenia techniczne (informatyczne i inne).

(2)    Zdolność wykonywania zadań świadczących jednostki terytorialnej zależy od ilości zakładów oraz urządzeń użyteczności publicznej znajdujących na jej terenie i będących w jej dyspozycji, a także ekonomicznie efektywnego ich wykorzystania². Ponadto znaczenie ma tu również zdolność inwestycyjna jednostki terytorialnej.

(3)    Zdolność administracyjna uzależniona jest również od zakresu planowania lokalnego, które powinno obejmować wszystkie istotne zadania publiczne, realizowane w obrębie jednostki terytorialnej. Planowanie umożliwia racjonalne realizowanie nałożonych zadań.

Na zakończenie tej problematyki należy podkreślić, że optymalizacja wykonywania zadań administracyjnych wymaga pewnej skali, a więc odpowiedniej wielkości jednostki terytorialnej. Tak więc pełne wykorzystanie specjalistów niezbędnych do przygotowania pozwolenia budowlanego wymaga minimnrn 300 tys. mieszkańców. A zatem tylko w jednostkach terytorialnych o tej liczbie mieszkańców opłaca się lokować władze budowlane. Szkolnictwo podstawowe może być efektywnie prowadzone w jednostkach zamieszkałych przez 10 do 13 tys. mieszkańców. Funkcjonowanie szpitali może być efektywne w przypadku jednostek terytorialnych liczących ok. 100 tys. mieszkańców, zaś ośrodków zdrowia ok. 10 tys. mieszkańców. Są to dane z końca lat siedemdziesiątych, a więc mają znaczenie historyczne, tym niemniej jednak ilustrują istotny problem z zakresu nauki administracji³.

3. Przejrzystość

Struktura terytorialna administracji powinna być tak ukształtowana by centra decyzyjne były bliskie zjawiskom, które podlegają ich regulacji. Decentralizacja jest o tyle korzystna, w przeciwieństwie do dużych struktur przestrzennych administracji, że daje bezpośredni i bliski wgląd w stosunki społeczne, które podlegają regulacji administracyjnej. To, że stosunki te są dla administracji przejrzyste powoduje, że może ona szybko reagować na zachodzące w ich ramach zmiany. Ale w tym zakresie nie ma bezwzględnych kryteriów, ponieważ problem przejrzystości jest również uzależniony od rodzaju zadań administracyjnych, a także może pozostawać w sprzeczności z wielkością jednostki terytorialnej⁴. Jednak nowoczesne formy administrowania pozwalają zachować zasadę przejrzystości także w przypadku większych jednostek podziału terytorialnego.

4. Dostępność

Ważną cechą struktury podziału terytorialnego jest dostępność. Oznacza to, że obywatel powinien mieć w każdej chwili relatywnie łatwy dostęp do władz administracyjnych. W dawniejszym czasie, gdy brak było rozwiniętych technik komunikowania się, porozumiewanie bezpośrednie (ustne) miało znaczenie podstawowe. Również obecnie w tych działaniach administracji, w których bezpośrednie porozumienie władzy z obywatelem jest niezbędne nie powinny występować większe trudności. W przeszłości przyjmowano w tej mierze różne zasady W dawnej Francji obszar gminy powinien być tej wielkości, że na jej krańcach słychać było bidę dzwonu kościelnego lub też mieszkaniec gminy mógł ją przemierzyć od krańca do krańca w ciągu jednego dnia. Można analogiczne zasady przenieść do współczesności i np. założyć, że mieszkaniec powinien w ciągu półdnia dotrzeć środkami komunikacji publicznej do stolicy powiatu⁵.

Również urzędnik powiatowy powinien mieć możliwość dotarcia w odpowiednim czasie do poszczególnych miejscowości, np. w celu dokonania wi2ji lokalnej, ponieważ nie zawsze wystarczają dokumenty dostępne w urzędzie.

Wymienione problemy straciły na znaczeniu w związku z rozwojem techniki (indywidualny transport samochodowy, rozwinięta sieć dróg, telefonia itd.), ale nie powinny pozostawać poza wpływem na wielkość jednostek terytorialnych tworzonych dla potrzeb administracji.

Mechanizmy demokratyczne mają istotne znaczenie dla procesów podejmowania decyzji przez samorządy terytorialne. Niezwykle ważnym instrumentem bezpośredniego podejmowania decyzji przez społeczności lokalne jest referendum⁶ oraz jawność działania organów koorporagi samorządowych⁷.

51

1

   W literaturze najnowszej podkreśla się, że wprowadzanie do administracji elementów New Public Management pozwala na optymalizację ekonomiczną działalności administracji publicznej, por. Strehl E, Die Arbeitweise der Verwaltung, [w:] Ósterreichische Verwaltungslehre, red. Holzinger, Oberudorfer, Raschaurer, Wleń 2001, s. 230-235; Wimmer N., Dynamische Verwaltungslehre, op. dŁ, s. 249-256.

2

   Por. Wimmer N„ Kabl W., Die óffmt&dien Untemehmen im freien Markt, Insbruk 2001, s. 31 i nast

3

   Por. Elżanowski M., op. cit., s. 124-125.

4

   Por. Pamthaler S., Raumordnung, op. dt, s. 137.

5

   Por. Piittner G.; Verwaltungslehre, op. dt., s. 94-95.

6

   Por. Olejniczak-Szałowska E., Prawo do udziału w referendum lokalnym, Łódź 2000, s. 36 i nast.

7

   Por. Górzyńska T., Prawo do informacji i zasada jawności administracji, Zakamycze 1999, s. 287 i nast