skanuj0091

dwudziestego wieku¹. Proces reformowania podziału terytorialnego rozłożono jednak na wiele lat przyjmując równocześnie, że będzie on miał charakter ciągły i będzie realizowany w trybie konsultacyjnym. Ilustruje to następujący przykład, a mianowicie w czerwcu 1968 roku było 15 792 gmin, natomiast 1 stycznia 1980 roku gmin było już tylko ok. 8 500, a więc ich ilość zmniejszyła się o około 40%². Zaprezentowane tu metody są niewątpliwie przeciwstawne, a ich zastosowanie zależy od wielu czynników, które w poszczególnych państwach oddziaływują ze zróżnicowaną siłą.

III. Wielkość struktur terytorialnych

1. Optymalna wielkość jednostek podziału terytorialnego

Generalnie można obserwować tendencję do powiększania rozmiarów jednostek podziału terytorialnego. Należyjednak pamiętać, że do problemu wielkości jednostek podziału terytorialnego ml można podchodzić w sposób schematyczny. Można natomiast określić górną i dolną granicę, w ramach których mieści się optimum. W przypadku każdej decyzji tego rodzaju należy uwzględnić specyficzne cechy rozwiązywanego problemu. Granice jednostki terytorialnej są tylko wtedy racjonalne, kiedy zamykają terytorium i mieszkańców, stanowiące jak najbardziej naturalną jedność, wynikającą ze wspólnoty interesów i ciążeń gospodarczych, społecznych i kulturalnych³.

Wyżej wskazana tendencja do powiększania rozmiarów jednostek podziału terytorialnego wynikają w dużej mierze z rozwoju infrastruktury technicznej, a więc rozwoju drogownictwa, komunikacji indywidualnej i zbiorowej, telefonii itd. Ponadto rozwój cywilizacyjny rodzi nowe zadania dla administracji publicznej, które mogą być rozwiązywane tylko w odpowiedniej skali Wyraźnie tendencję tę podnosi się w literaturze przedmiotu⁴.

Jako kryterium wyodrębnienia jednostki podziału terytorialnego można przyjąć liczbę mieszkańców zamieszkałą na danym terytorium. Propozycja twego rodzaju uzyskała daleko idącą aprobatę praktyków i polityków ze względu na łatwość jej zastosowania⁵. Budzi jednak poważne wątpliwości z punktu widzenia naukowego. Kryterium to z całą pewnością nie może być kryterium podstawowym, ponieważ podejmując decyzję o rozmiarach terytorialnych jednostki należy uwzględnić całość celów, które poprzez tego rodzaju decyzję mają zostać osiągnięte. Kryterium jest jednym z wielu i ma charakter równorzędny wobec innych kryteriów⁶.

2. Zdolność wykonywania zadań publicznych

Jednostka podziału terytorialnego musi posiadać zdolność do wykonywania nałożonych na nią zadań publicznych. Chodzi zatem o zdolność do ciągłego charakteryzującego się odpowiednią jakością załatwiania zadań. Zdolność administra-

49

1

   Por. Grossstadt und Dorfals Typen der Gemeinde, Monachium 1965, s. 43-52.

2

   Por. Endruweit G., Die Grossgemeinde - eine Notwendigkeit der Industriegeselłschaft? AfK 1980, nr 1, s.

3

   Por. Jaroszyński M., op. cit, s. 5.

4

   Por. Elżanowski M., Przesłanki reform podziału terytorialnego, Warszawa 1982, s. 96 i nast.

5

   Por. Sidentopf H., Reforma funkcjonalna w krajach związkowych RFN, „Przegląd Organizacji” 1980, nr 7-8,s. 330-332.

6

   W literaturze austriackiej (Parnthaler S., Raumordnung, Bd 3, Wien 1990, s. 132 i nast.), podobnie w literaturze niemieckiej (Piittner G., Verwdltungslehre, Heidelberg 2000, s. 80 i nast) podkreśla się, że wielkość gminy, a przede wszystkim liczba mieszkańców nie zawsze jest kryterium decydującym. Wskazują, ie w dużych gminach zanika przejrzystość procesów decyzyjnych, zaś generalnie - wskazują na to badania empiryczne - nie zyskuje na tym polityka komunalna. Określając granice gminy należy także brać pod uwagę czynniki irracjonalne, np. lokalne animozje.