img101 (10)

362 Tadeusz Bujnicki

Styl literackiej prozy Lama oscyluje więc między rzeczowością a różnymi formami stylizacji. Do ważniejszych należy sposób, w jaki pisarz degraduje styl oficjalny, podniosły i pełen patosu. Wchodząc w kontakt z „powszedniością” małego miasteczka staje się on podstawą groteskowego obrazu świata, tworząc zabawne relacje między światem prowincji a jej wyposażeniem w atrybuty „wielkości”.

Mniej lojalny spostrzegacz byłby może porównał spiczastą twarz pana Precliczka do fizjonomii gończaka, który zgubiwszy na ziemi trop zająca, szuka go w powietrzu i kiwa ogonem dla objawienia trapiącej go wewnątrz niepewności. Porównanie to byłoby może tym trafniejsze, że pan Precliczek zgubił był trop w owych czasach - było to w sierpniu rokul866 - i nie wiedział, gdzie się podziała owa Umsturzpartei, której wyśledzenie było głównym zadaniem jego urzędowej działalności. Gdyby pan Precliczek czytywał był co więcej oprócz rozporządzeń wydawanych przez prezydium c.k. namiestnictwa i urzędowej, naówczas jeszcze wychodzącej „Lemberger Zeitung”, byłby może wiedział, że Umsturzpartei robiła właśnie plany odbudowania Polski za pomocą przemienienia Austrii w federację słowiańską [...] (s. 115).

Wielość języków, swoiste ich wymieszanie (istotną funkcje pełniąu Lama wtrącenia niemieckie, rusińskie, a nawet czeskie, nie mówiąc o pewnych składnikach zwrotów żargonowych i gwarowych), podporządkowują się zasadom ideowej ewokacji i zasadzie językowej groteski. Ma ona zróżnicowane adresy. Istotne funkcje wyznaczył autor stylowi narratora, który zmienia dystans wobec postaci, często posługując się w ich kreśleniu metodą karykatury i wprowadzając na różnym poziomie tekstu kalambur. W języku eksponował pisarz parody styczność wypowiedzi (język urzędowy, mieszanka języków).

Zasadniczą tezą szkicu było uwydatnienie owego szczególnego sposobu, w jaki rzeczywistość małomiasteczkowej codzienności wyzyskał jeden z czołowych twórców galicyjskich, budując jej swoiste zaprzeczenie. Zarazem - na planie zewnętrznym -przedstawił on obraz historii współczesnej, strywializowanej i zdesakralizowanej¹³, sprowadzonej do banalnego poziomu Capowic i innych miasteczek Galicji. Codzienność w tym ujęciu nie tylko służy ewokowaniu treści istniejących poza nią w szerszym obrazie życia galicyjskiego, pokazuje także jej „spotwornienie” w biurokratycznie formującej się rzeczywistości cesarsko-królewskiej Austrii.

Die Umgebung von Zappowitz*

Zusammenfassung

Der satirische Roman Die grofie Welt Zappowitz (1869) von Jan Lam gehórt zu den verhaltnismaBig zahlreichen, in Galizien in der zweiten Halfte des 19. Jhs entstandenen Werken, dereń Handlung im klein-stadtischen Milieu angelegt worden ist. Es wird hier die Alltaglichkeit des galizischen Lebens nachgebildet,

¹³ Por. T. Budrewicz, Między Kleparzem a Skałką. Codzienność i święto w Krakowie, [w:] Mieszczaństwo i mieszczańskość... Zwłaszcza uwagi o mieszczańskim „zawłaszczeniu” historii Krakowa.