img304

144

17.6. Właściwości fizyczne wełny

Sortyment wełny określa jej grubość i jakość, decyduje o wyprzędności wełny i wskazuje na jej przeznaczenie technologiczne Grubość włókien wełnianych określ* się w mikronach lub za pomocą umownych skal grubości. Zmi* ny grubości na długość włosa określa się jako niewierność wełny (ryc 68) lub. jeśli przewężenie widoczne jest gołym okiem to określamy to jako odsądzenie wełny Grubość włókien wełnianych jest zalezna przede wszyni kirri od odziedziczalności tej cechy a więc odpowiedni sody ment można uzyskać tylko drogą właściwej pracy hodowlano! Inne czynniki kształtujące grubość włosa to: rasa. płeć, wie* partia ciała żywienie czynniki zewnętrzne np.: klimat i czynna wewnętrzne np!: choroba, ciąża, laktacja.

Ryc 68 Wadliwa budowa Wysadność wełny (długość naturalna) jest to długość (gk> ^{kien v}**^1,anyU'    bokość) słupka przy zachowaniu jego naturalnej karbikowalo

ści czy falistości Pomiaru tej cechy dokonuje się najczęściej na boku owcy sztywny miarką z dokładnością do 0.5 cm Pomiar pojedynczych włókien po ich wyprostowaniu a więc pozbawionych karbików, daje tzw. długość rzeczywistą interesującą przemy** przy produkcji wełny czesankowej Hodowcy posługują się określeniem „wysadnośł* Termin ten stosuje się również przy skupie wełny. O długości włókien wełnianych decydu je rasa, płeć, okres odrostu, żywienie oraz predyspozyqe indywidualne Długość wn łny jest wyraźnie skorelowana z jej grubością. Współzależność tych cech. wyrażona wartością współczynnika korelacji waha się w granicach od r = 0,50 do r = 0.90 Wytrzymałość wełny również decyduje ojej przeznaczeniu technologicznym; wszy»t kie włókna o niskiej wytrzymałości, niezależnie od ich grubości i długości nie mogąbyf przeznaczone do wyrobu najlepszej jakości przędzy tzw. czesanki. Wytrzymało*, włókien wełnianych zależy od ich grubości, wilgotności i wierności. Wełna owiec cho rych, żle żywionych, wełna zabrudzona odchodami, bądź przechowywana w meodpo wiedmch warunkach traci na wytrzymałości.

Karbikowatość wełny jest to rytmiczne odchylanie się włosa od osi pionowoj powtarzające się na całej jego długości (ryc 69)

Ryc 69. Rodzaje karbikowania

A - karbikowanie prawidłowe, B - kaibikowanie wadliwe.

Karbikowatość wełny uzależniona jest od rodzaju wełny, jej grubości i jakości Ciei* kie wełny merynosowe wykazują większą liczbę karbików na jednostce długości nu wełny grube

Higroskopijność wełny jonl bardzo duża W sprzyjanych warunkach (wilgotność powietrza, temperatura, ciśnienie) jej wilgotność może dochodzić do 30% masy włókien 1'oziom absorpqi wody przez wełnę zależy także od budowy anatomicznej włosa i obec-"Ości tłuszczopotu. Z uwagi na to, że wilgotność wełny wpływa na jej masę, określono l/w legalną wilgotność wełny Wynosi ona 17%. Oznacza to, ze cenę za wełnę w momencie skupu koryguje się do poziomu 17 - procentowej wilgotności wełny.

Barwa wełny uwarunkowana jest genetycznie. Najbardziej cenna jest wełna biała, Udyz można ją dowolnie barwić. Występowanie ciemnych plam lub pojedynczych ciemnych włosów w runie jest wadą. W klasyfikacji handlowej wyróżnia się wełnę białą u/ółconą (zdekolorowaną) i kolorową W wełnie białej dopuszcza się do 1% wełny '•żółconej i do 3% włókien kolorowych

17.7. Właściwości chemiczne wełny

Wełna jest złożonym związkiem białkowym zwanym keratyną Jej skład stanowią C = 50-ł>2%, O = 22-26%, N = 16-17%. H = 6-7%. S = 3-4% Spośród kilkunastu aminokwasów wchodzących w skład keratyny ważną rolę, z uwagi na właściwości fizykochemiczna wełny, spełnia cystyna zawierająca stosunkowo dużo siarki. Wełna jest odporna na •i/iałame słabych kwasów mineralnych, co wykorzystuje się w procesie karbonizacji. '•lodowisko zasadowe oddziaływuje szkodliwie na wełnę, powodując nawet jej rozpuszczenie

Wydajność wełny czystej

Wełna zestrzyżona z owcy nazywana jest wełną potną i stanowi mieszaninę czystej substancji wełnianej, tłuszczopotu, wody i wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń W pro-'kikcji i przerobie wełny istotne znaczenie ma określenie zawartości czystego włókna (i /ystej masy wełnianej) w masie wełny potnej Jest to tzw wydajność czystej wełny ' z /li rendement Wskaźnik ten wyraża się wzorem

_ W. + H R -    • 100 [%)

Udzie:

R - rendement,

H - legalny dodatek wilgotności,

W_c - masa wełny czystej (pranej).

W_P - masa wełny potnej

Wydajność wełny czystej zalezy od grubości wełny, ponieważ ilość tłuszczopotu pozoruje w określonym związku z liczbą i powierzchnią zbiorową włosów. Zatem w miarę obiema włosów rośnie rendement Wpływ na jego wielkość ma ponadto stan zanie-(zyszczenia wełny oraz jej zawilgocenie. Przeciętną zawartość poszczególnych składników w wełnie potnej prezentuje poniższe zestawienie (wg Hammonda):

5-20%

0.5-30%

2- 35%

20-80%

15-65%

3- 30%

składniki z otoczenia

—    wilgotność

—    zanieczyszczenia organiczne

—    zanieczyszczenia nieorganiczne

wełna potna—

składniki produkowane przez zwierzę

—    czysta wełna

t tłuszcz owczy pot