IMG161 (2)

M‘r»Z‘. Bohate rowie trafiają do baby-jagi. Zamierza ona w nocy odrąbać im głowy. Podsuwają babie-jadze    jej córki. Bracia

uciekają, młodszy kradnie magiczną chusteczkę

(206).

JPP*Z*. Bohaterowi usługuje niewidoczny duch Szmat-Rozum. Trzech kupców proponuje wymienić go na skrzyneczkę (sad), topór (okręt), rożek (wojsko). Bohater zgadza się na wymianę, a następnie przywołuje z powrotem swojego pomocnika (212).

Widzimy więc, że zastąpienie jednych odmian elementów przez drugie w obrębie każdego typu rzeczywiście stosowane jest bardzo szeroko. Inna sprawa, czy pewne obiekty przekazywania nie są związane z jego określonymi formami, tj. czy zawsze np. daruje się konia i czy zawsze kradnie latający dywan? Aczkolwiek nasze rozważania dotyczą tylko funkcji jako takich, możemy jednak stwierdzić, że taka norma nie istnieje. Koń, który najczęściej jest darowany, w bajce nr 160 zostaje skradziony. I odwrotnie, magiczna chusteczka ratująca przed pościgiem i zazwyczaj wykradana, w bajce nr 159 i in. zostaje podarowana. Okręt latający jest zarówno wykonywany, jak wskazywany i darowany.

Wróćmy do wyliczenia funkcji protagoni-stów. Po otrzymaniu środka magicznego następuje jego zastosowanie albo — jeśli w ręce bohatera trafia istota żywa — jej bezpośrednia pomoc udzielana na rozkaz bohatera. Tym sa-

mym bohater pozornie traci wszelkie znaczenie: sam nie czyni nic, wszystko wykonuje pomocnik. Jednakże znaczenie morfologiczne bohatera jest bardzo ważne, ponieważ jego intencje tworzą rdzeń opowieści. Znajdują one wyraz w różnych poleceniach, które bohater wydaje swoim pomocnikom. Czas więc, żebyśmy sformułowali dokładniejszą niż przytoczona wyżej definicję bohatera. Bohater bajki magicznej jest taką postacią, która w zawiązaniu akcji bądź bezpośrednio ucierpiała wskutek działań przeciwnika — resp. odczuwała pewien brak — bądź też wyraziła zgodą na zlikwidowanie szkody wyrządzonej innej osobie lub odczuwanego przez nią brąku. W toku akcji bohater jest postacią, która otrzymuje środek magiczny lub magicznego pomocnika i posługuje się nim lub wysługuje.

XV. Bohater przenosi sią, jest przeniesiony lub przyprowadzony w miejsce, gdzie znajduje sią przedmiot jego poszukiwań. Określenie: przemieszczenie przestrzenne między dwoma królestwami; przewodnictwo w drodze (npocTpaHCTBeH-Hoe nepeMemeHHe Meway flByMH uapCTBaMH; nyTeBOAHTejibCTBO), symbol: R.

Zazwyczaj obiekt poszukiwań znajduje się „w drugim”, „innym” królestwie. Królestwo to może znajdować się albo w bardzo dużej odległości po linii poziomej, albo bardzo wysoko lub głęboko po linii pionowej. Sposoby połączeń mogą być we wszystkich przypadkach jed-

101