IMGt32

• umiejętność postrzegania i wykorzystywania jeszcze dostępnych wrażeń słuchowych, a także doznań wibracyjnych;

i umiejętność odczytywania z ust, która może być wsparta mimiką i gestykulacją;

•    umiejętność przekazywania i rozumienia tekstów pisanych, w tym podstawowych pojęć zawodowych;

•    w ostateczności - umiejętność jasnego przekazu informacji za pośrednictwem języka migowego.

Należy jednak podkreślić, że przy rosnącym znaczeniu konkurencji na rynku pracy i stale utrzymującym się bezrobociu, zwiększać się też będzie nacisk na zatrudnianie osób, które nie będą sprawiały „kłopotów” na rynku pracy - rosnąć będzie zatem zapotrzebowanie na pracowników, którzy nie sprawiają trudności w porozumieniu się z nimi i będą w stanie elastycznie i szybko, w razie potrzeby, podejmować nowe, niekonwencjonalne zadania oraz będą się umiały przekwalifikować. Należy w związku z tym, rozważając indywidualne, przyszłe losy zawodowe osób z uszkodzonym słuchem, uwzględnić następujące ich grupy:

-    mesłyszących. którzy dzięki wysokiej sprawności w komunikowaniu się ze słyszącymi oraz dzięki rozwojowi ogólnemu i uzyskanemu wykształceniu, me wymagają jakiejś szczególnej, specjalnej pomocy;

-    mesłyszących rozporządzających kompetencją językową, oraz przygotowaniem zawodowym, których artykulacja jest jednak mniej wyrazista, trudniej. bądź mało zrozumiała;

-    mesłyszących o dużej wiedzy ogólnej, którzy, mimo trudności w porozumiewaniu się, mogą dobrze sobie radzić w pracy zawodowej, wymagają jednak pomocy tłumacza z języka migowego;

-    mesłyszących o małym doświadczeniu społecznym, ograniczających się jRjHMKfc kontaktach społecznych (z różnych przyczyn) do społeczności i podkultury głuchych;

-    mesłyszących rozporządzających jedynie kompetencją językową w zakresie języka migowego;

S|-oiesłyszących, u których, w wyniku niepełnego wykształcenia, przeważa jMfcnk konkretne, poglądowe;

z dodatkowymi, współistniejącymi upośledzeniami, j' ■fiapp^wynrienione grupy osób mesłyszących, będą wymagały w prakty-IHNfecafr-zawodowej indywidualnego podejścia. Poza pierwszą ■mangoc5n§ grup osób z uszkodzonym słuchem, która może się czasami spotykać z łatwymi do przezwyciężenia uprzedzeniami, osoby z pozostałych grup będą wymagały mniej lub bardziej zindywidualizowanej pomocy.

8.2. Wybór zawodu

W porównaniu z osobami niewidomymi, dla osób z uszkodzonym słuchem, przynajmniej w założeniu, prawie wszystkie zawody stoją otworem. W praktyce jednak niewidomy może się nauczyć prawie każdego zawodu, choć nie zawsze będzie go mógł skutecznie wykonywać, gdyż istotną przeszkodą w jego wykonywaniu może być brak wzroku, np. pracownik socjalny powinien jednak widzieć. Nieslyszący z kolei może wprawdzie bez kłopotu wejść do każdej biblioteki i wziąć do ręki każdą książkę, ale ograniczona częstokroć znajomość języka uniemożliwi mu korzystanie ze zrozumieniem z zawartych w niej informacji.

W potocznej świadomości społecznej istnieje ponadto dość powszechnie niedoceniane niebezpieczeństwo związane z nadmiernym przywiązywaniem wagi do samego upośledzenia i ograniczeń z nim związanych (w naszym przypadku do braku słuchu) i postrzeganiem osoby niepełnosprawnej przede wszystkim przez pryzmat jej niepełnosprawności, a nie możliwości, także kompensacyjnych, jakimi rozporządza ona mimo upośledzenia. Rozważając kwestię zatrudnienia osób z uszkodzonym słuchem, należy zatem uwzględnić nie tylko ograniczenia związane z nauką samego zawodu i perspektywą jego wykonywania w przyszłości, nie tylko możliwości związane z przystosowaniem stanowiska pracy do ograniczonych, ale i innych dyspozycji, jakimi rozporządza osoba niepełnosprawna, ale i kwestię pokonywania stereotypów, które nie sprzyjają zatrudnianiu osób z uszkodzonym słuchem.

Wśród dyspozycji ułatwiających niesłyszącym przystosowanie do wymagań zawodu i czynności zawodowych, o ile nie występują dodatkowe upośledzenia, wymienić możemy następujące:

—    osoby z uszkodzonym shichem z reguły rozporządzają znacznymi maż-., liwościami kompensacji uszkodzenia za pomocą innych zmysłów: perceoefe wzrokowej (spostrzegawczości, pamięci wzrokowej, wyobraźni prmŁ strzennej¹⁸⁷) i taktylnej, co ułatwia im kontrolowanie swojego stanójB ska pracy drogą wzrokową i zmysłami dotyku i czucia wewnętrznego;

-    sprawność manualna wymienionych wyżej osób jest naje wysoka;

IM _{Na le} możliwości kompensacji zwraca uwagę H. Stankiewicz,/• dowa głuchego kreilarza, „Studia Pedagogiczne”, l XLII1, 1981.