Louis�lluc2

48 Louis Deliuc

czas marszu, oddziały w polu, wodowanie pancernika, iłum na plaży, start samolotu, życie małp albo śmierć kwiatów; kilka sekund potrafi zapewnić nam wrażenie tak silne, że odbieramy je w kategoriach artystycznych. Rzadziej dotyczy to filmu dramatycznego, o długości 1800 m, który pokazywany jest potem.

Niewielu zrozumiało znaczenie fotogenii. Mało kto rozumie w ogóle, co to takiego. Byłbym zachwycony, gdyby zauważono w tym słowie tajemniczy pakt między fotografią a geniuszem. Niestety! Publiczność nie jest taka głupia, żeby wierzyć w takie rzeczy Nikt jej nie przekona, że fotografia może być genialnie nieprzewidywalna, ponieważ nikt, o ile wiem, sam nie jest o tym przekonany.

W żargonie filmowców fotogenia oznacza przeciętność albo raczej — proszę wybaczyć — odpowiednie środowisko. Za fotogeniczną uważa się pannę Huguette Duflos¹, która jest ładna; za fotogenicznego uchodzi pan Matbot², który jest istotnie przystojnym mężczyzną. Są fotogeniczni z całą pewnością i można śmiało obsadzić ich w jakimkolwiek filmie. To, czy oświetlenie będzie niewystarczające, czy operator okaże się histerykiem, czy reżyser będzie kupcem win czy producentem pocisków, czy scenariusz będzie autorstwa dozorczyni czy akademika — to wszystko ma znaczenie drugorzędne; najważniejsze, żeby aktorzy byli fotogeniczni.

Taka koncepcja fotogenii ma jednak złe strony Zagraża nam głęboką monotonią, a monotonia przeciętności — nie wiem, czy podzielacie moje zdanie, ale... W dodatku reżyserzy mniemają, że omijają trudności dzięki swemu osobistemu talentowi. Groteskowa to pretens ja, od czasu do czasu uważa się ją jednak za uzasadnioną. Liczne aktorki uważane za fotogeniczne, w istocie zaś pozbawione jakiegokolwiek wyrazu czy talentu, wyrobiły sobie w kinematografii nazwisko dzięki temu, że ich reżyserzy odkryli je. W rezultacie wysuwa się na czoło młode osoby, których bezosobowość wyraża się poprzez twarz, to znaczy: negatywnie.

A że jest to przygnębiające? Nie trzeba mnie o tym przekonywać. Ale to jeszcze nie wszystko. Proszę sobie wyobrazić, że ci panowie nie chcą słyszeć o talencie aktorów. Aktor foto-geniczny to ideał, ale utalentowany aktor fotogcniczny — nie, nie, za żadną cenę. Czyż nie jest to sympatyczne? Zdarzają się czasem starcia między utalentowanym aktorem a utalentowanym reżyserem. To oczywiście rzadkość, podobna walka możliwa jest bowiem między równymi sobie, tymczasem nasi utalentowani reżyserzy to przypadek jeszcze rzadszy niż nasi aktorzy obdarzeni talentem.

Zdarza się, żc aktor zbyt charakterystyczny nie poddaje się tyranii tak rozumianej fotogenii. Pan Jean Perier’, pan de Max⁴, pani Ida Rubinstein^, którzy są wielkimi aktorami, nigdy nie pojawiają się na ekranie. Trudno oczywiście uwierzyć, żeby pani Ida Rubinstein, pan de Max czy pan Jean Perier nie byli zdolni wnieść do filmu więcej piękna niż X, Y czy Z, marne, nieszczęsne figury, używane przez reżysera niczym woskowe lalki, mniej ruchliwe od mumii z muzeum Grevina. Ale cóż! X, Y i Z są, jak wiadomo, fotogeniczni, a kiedy pada słowo „foto-genia” — nikomu oczywiście nie przyjdzie do głowy pan de Max, pani Ida Rubinstein czy pan Jean Perier.

Nie chcę przez to powiedzieć, że trzeba koniecznie szukać odtwórców ról filmowych wśród wielkich aktorów. Przeciwnie, trzeba tworzyć ich od nowa. Jeśli jednak nadał będzie się poszukiwało ładnego, otrzyma się brzydkie. Można sobie z tego zdać sprawę, przyglądając się przedmiotom. Piękna forma kanapy albo rzeźby wyłania się dzięki fotografii, nie jest tworzona od początku do końca. Podobnie jest ze zwierzętami i ludźmi. Tygrys czy koń wydadzą się piękne w sztucznym świetle kina, ponieważ ich piękno jest naturalne. Człowiek, obojętne — piękny czy brzydki, jeśli jest pełen wyrazu, zachowa ten wyraz, a fotografia tylko go wzmocni, jeśli będzie na tym zależeć fotografującemu.