Obraz3 3

tr.

2. Wybór modelu analizy — instytucjonalizm

27

raczej ewolucyjne hi i zasad nor-ti i systemów*⁶. ęo rozwoju insty-. które w taki lub rogów wykorzy-rar.iu publicznej w dominujących a z drugiej - roz-rym, epidemiom, grozić stabilizacji n> :h i instrumen-ejalnej wydaje się rżenia, natomiast «ść” - tzn., żeje-»■ stołecznej, które Łcu społecznego,

: pomocy społecz-mowanych wobec ii (wypracowanej e:od itp.)⁴⁸. Stano-yczerpują. Talcott ~ instytucji wyma-r. współzależności

ipływać na zakres ę recypientów itp.

l pe :tyka”, Wydawnictw ^odziewanych wyda-*>rn> ch miastach Euro-iL Warszawa 1989, str.

sr - . . Institutionalism Z: - także P.J. DiMag-\ L * . ersity of Chicago

ST 318.

Zmiany dokonywane w otoczeniu instytucjonalnym mogą wydatnie zwiększać lub zmniejszać znaczenie i rolę przypisywaną opiece i pomocy społecznej, np. rozwój obowiązkowych systemów ubezpieczeniowych od końca XIX w. w Europie zmienił zakres działania opieki i pomocy społecznej do tego stopnia, że tam, gdzie przyjęto rozwiązania ubezpieczeniowe (model konserwatywny polityki społecznej) rola opieki i pomocy jest wręcz marginalna⁵⁰. Możemy zaobserwować także, że niewydolność pewnych systemów państwa opiekuńczego (np. pośrednictwa pracy czy samorządów powołanych do rozwiązywania rozmaitych lokalnych problemów społecznych) może tę rolę znacznie zwiększyć⁵¹. Chodzi więc o to, że koncentrowanie uwagi tylko na samych interesujących mnie instytucjach, znacznie ogranicza obszar analizy i może prowadzić do błędnych wniosków.

Zakładam, że oblicze opieki i pomocy społecznej jest kształtowane w szerszym układzie strukturalnym, w którym wyróżniłbym trzy istotne, wzajemnie na siebie nakładające się obszary:

1)    Pierwszy obszar obejmuje zaplanowane i wprowadzane „od góry” zmiany mające usprawnić zgodnie z wolą projektodawcy funkcjonowanie systemu. Można by go umownie nazwać obszarem decyzji politycznych.

2)    Drugi obszar obejmuje oddolnie kształtujące się postawy personelu socjalnego i świadczeniobiorców wskutek oddziaływań interpersonalnych typu personel-re-cypienci. Można by go umownie nazwać obszarem interakcji społecznych (zgodnie z podstawowym rozumieniem tego terminu).

3)    Trzeci obszar obejmuje oddziaływania wywierane na instytucje (reguły) i organizacje (procedury operacyjne) opieki i pomocy społecznej przez inne instytucje

organizacje realizujące zadania szeroko rozumianej polityki społecznej państwa systemy ubezpieczeniowe, urzędy pracy, jednostki samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe, zakłady pracy itp.). Można by go umownie nazwać obszarem interakcji instytucjonalno-organizacyjnych.

Przedmiotem badania są głównie wewnętrzne źródła zmian i tiwałości analizowanych instytucji, ale nie oznacza to, że wpływy zewnętrzne zostaną w analizie pominięte. Warto pamiętać, że wszelkie instytucjonalne projekty zmian dotyczące albo bezpośrednio opieki i pomocy społecznej, albo innych instytucji wpływających na ich funkcjonowanie mogą zawierać zarówno oryginalne, rodzime elementy, jak : pewne propozycje wyraźnie naśladujące rozwiązania przyjęte w innych krajach. Oznacza to, że wpływ rozwiązań zagranicznych może być znaczny, chociaż w analizie będzie się mieścił w obszarze decyzji politycznych i/lub w obszarze interakcji instytucjonalnych. Z całą pewnością każdy z trzech wyróżnionych obszarów zachowu-e swoją specyfikę w tym sensie, że obejmuje oddziaływania kumulujące się na

50    Zob. P. Flora, A. J. Heidenheimer (red.), „The Development of Welfare State in Europę and Ameri-;a”, Transaction Publishers, New Brunswick-London 1995, str. 22, 27.

51    Zob. P. Błędowski, „Rola administracji publicznej w funkcjonowaniu pomocy społecznej”, w: S. Go-nowska (red.), „Polska bieda II. Kryteria. Ocena. Przeciwdziałanie”, IPiSS, Warszawa 1997, str. 345.