Obraz8 (22)

sytuacjach — moc z silnika głównego pobierana jest częściowo do celów nie związanych z napędem.

Dla podniesienia efektywności pracy śruby silnie obciążonej (tzn. wytwarzającej duży napór przy małych prędkościach) zaczęto stosować śruby w dyszach przyspieszających, a dla odsunięcia groźby kawitacji — śruby w dyszach spowalniających (dyfuzyjnych)*, obniżających ponadto poziom hałasów generowanych przez śrubę, co np. ze względów taktycznych może być istotne dla okrętów wojennych. Dysza jest płatem pierścieniowym, na którym — w wyniku pracy śruby — indukują się siły dające, przy małych prędkościach ruchu postępowego, składowe w kierunku ruchu zespołu, tzn. zwiększające napór śruby. Typowe profile dyszy przyspieszającej i dyszy spowalniającej pokazane zostały na rys. 4.2, zaś zasadę powstawania naporu na dyszy wyjaśnia rys. ,4.3. W przypadku

Rys. 4.2. Profile dysz a — przyspieszającej (dysza Wageningen nr 2), b — spowalniającej (dysza '

Rys. 4.3. Zasada działania dyszy okrętowej: powstanie naporu na elemencie dyszy

Wageningen nr 35)

dyszy przyspieszającej, przy małych prędkościach zespołu, napór dyszy jest duży, natomiast przy dużych prędkościach przechodzi on w znaczny opór. Przeciwnymi własnościami oznaczają się dysze spowalniające: tutaj przy małych prędkościach zespołu napór dyszy jest mały, przy dużych prędkościach opór jest wyraźnie mniejszy niż przy dyszy przyspieszającej.

Dysza może być stała (na stale połączona z kadłubem) lub obrotowa — wtedy zastępuje ster (rys. 4.4). Zespół dysza-śruba ze śrubą napędzaną poprzez przekładnię typu „zet”, umieszczoną w kolumnie tak, że całość może wykonać pełny obrót, stosuje się jako ster aktywny lub jako napor-nik stabilizujący pozycję pływających obiektów oceanotechnicznych (statki, wieże wiertnicze).

144