P1080039

i sklepienia rozpalone, a w niektórych miejscach dużo pny^ wane zostawił”. Kontrybucje nałożone na kapitułę i jej dobra pm, obejmujące Wielkopolską w wyniku pierwszego rozbioru wag, pruskie, dodatkowo pogłębiły tragedię kościoła i jego zarządco* Ale też skala nieszczęścia wywołała zgodną współpracę biskup, i kapituły.

Od października 1772 roku zaczęto prace nad zabezpieczę, niem murów i sklepień oraz konstrukcją dachów. W czerwcu 1773 roku wykonano już pierwsze rysunki i projekty odbudowy Budowa, dzięki dobrej współpracy biskupa i kapituły, i ich hojności na rzecz odbudowy kościoła, postępowała szybko, a kierował nią budowniczy Wawrzyniec Rychter. Wówczas to wnętrze uzyskało późnobarokowe formy, które przetrwały do roku 1945. W styczniu 1776 roku gotowy był już projekt ołtarza głównego sporządzony bez wątpienia przez jego głównego wykonawcę, rzeźbiarza i sztukatora Augustyna Schoepsa. W tym samym czasie w katedrze pracowali rzeźbiarze Bernard Smolkę i Bochni W roku 1779 położona została posadzka i przystąpiono do wyremontowania kaplic. W 1787 r. dla odbudowy fasady zachodniej biskup Młodziejowski przysłał z Warszawy tamtejszego architekta Efraima Schroegera, który sporządził projekt i na tej podstawie drewniany model fasady zachodniej, przechowywany obecnie w Sali Sądowej Muzeum Historii Miasta w Ratuszu. Już jednak w 1790 roku zawaliła się góma część wieży południowej —jak sądzono — z powodu zbyt silnego obciążenia fundamentów, niszcząc przylegające do niej pomieszczenia wraz z kaplicą, w której przechowywano sarkofag Bolesława Chrobrego. Projekt odbudowy i zmian w fasadzie zachodniej przygotował architekt królewski Bonawentura Solari. To, co przekazały nam zdjęcia katedralnej fasady, uznać trzeba za dzieło Efraima Schroegera skorygowane przez Solariego.

W artystycznej drodze Schroegera fasada katedry stanowi ważny etap poszukiwania nowych form. Już w kościele w Skierniewicach zaznaczył się wyraźny przełom w jego twórczości w kierunku neoklasycyzmu sięgającego do źródeł bezpośrednio

antycznych. Każdy klasycyzm czy renesans poniekąd z takich źródeł korzysta, znajomość antyku w tym czasie była jednak zdecydowanie pełniejsza niż w renesansie. Co więcej grafiki Pirane-siego głównie z serii „Carceri” pokazują, iż na antyk można patrzeć inaczej niż to było na przykład u Palladia. Antyk jest nie tylko źródłem klasycznej formy i zasad, jak to jest wyłożone w księgach Witruwiusza. W antycznych rzeczywistych i fantastycznych ruinach, w tych podziemnych, ogromnych, na pół zrujnowanych strukturach szukano i nastroju, i pierwotnej potęgi antycznej architektury. Lekcja antyku w wydaniu Piranesiego dała owoce bardziej dojrzałe w neoklasycyzmie francuskim i angielskim, w większym stopniu niż we Włoszech. Ten kolejny powrót do antyku to jakby poszukiwanie podstawowych form architektury. Z takich to nowych prądów w architekturze europejskiej wywodzi się projekt i zmieniona niestety realizacja fasady Efiaima Schroegera. Zadanie zaiste otrzymał, albo też sam sobie stworzył, karkołomne: pogodzić dwuwieżową smukłą fasadę gotycką z duchem nowego, surowego neoklasycyzmu. Podstawowym zadaniem było przezwyciężenie owej gotyckiej smukłości. Pierwotną w tej fasadzie pionowość złamał silnie zaznaczonymi podziałami kondygnacyjnymi. Szczególnie mocno zaakcentowana została wysoko wy dźwignięta strefa cokołowa. Dodane po bokach dwa jakby pawilony czy bramy, zwieńczone obeliskami, dodatkowo rozciągają wszerz tę cokołową strefę, a sugerowane boniowaniem potężne, choć regularnie układane ciosy, nadają tej podbudowie charakteru niezwykłej — jak się okazało jednak złudnej - solidności.

W wyższej kondygnacji, pośrodku, na wysuniętej do przodu mocnej cokołowej podbudowie, stanął delikatny portyk z trójkątnym naczółkiem i wyraźnie pod nim zaznaczonym fryzem trygli-fowo-metopowym. Wzmocnione skarpy zewnętrzne uzyskały formę jakby egipskich pylonów, łącząc się w ten sposób z wyrastającymi ze strefy cokołowej obeliskami. W wyższej z kolei kondygnacji trójdzielny podział zaznaczony został powiększonymi do kolosalnych rozmiarów tryglifami. Dopiero od tego poziomu

89