parch jabłoni cz I

Parch jabłoni 231

Parch jabłoni — Yenturia inaeąualis (Cke.) Aderh., stadium konidialne Spilocea potni Fr. e\ Fr.

Występowanie i szkodliwość. Parch jest najgroźniejszą chorobą jabłoni, występującą w szkółkach i w sadach we wszystkich rejonach uprawy w klimacie umiarkowanym. Jego zwalczanie stanowi podstawową częs'ć programu ochrony jabłoni przed chorobami. Grzyb niszczy corocznie znaczną część plonu, w Polsce szkody szacuje się przeciętnie na 30% zbiorów jabłek. Zwalczanie parcha jabłoni stanowi główną pozycję w kosztach związanych z ochroną sadów.

Objawy. Parch jabłoni poraża głównie liście i owoce, rzadziej pędy i bardzo rzadko pąki. Pierwsze objawy występują na liściach w połowie maja, w okresie kwitnienia jabłoni, w postaci oliwkowych, stopniowo ciemniejących plam. Plamy są okrągłe, o średnicy od kilku milimetrów do 1 cm, wyraźnie odgraniczone od zdrowej części liścia. Po kwitnieniu plam przybywa na młodych liściach i przy silnym porażeniu większa część blaszki liściowej może być nimi pokryta po obu stronach. Więcej plam tworzy się na górnej stronie liści.

Plamy na owocach są podobne lecz wyraźniejsze, ciemniejsze i często zlewające się w duże skupienia. Silnie porażone zawiązki owoców opadają z drzew. Owoce wyrastające z porażonych zawiązków, które utrzymały się na drzewie, są zdeformowane i popękane.

Parch jabłoni może porażać wierzchołkowe części pędów jeszcze przed zdrewnieniem, gdy pędy są pokryte epidermą.

Na porażonych pędach tworzą się małe strupy.

Najbardziej szkodliwe jest porażenie liści. Grzyb rozwijając się pod kutykulą niszczy ją, powodując znaczny wzrost transpiracji. Silne porażenie liści prowadzi do zakłócenia stosunków wodnych, w na

W stadium tym zarodnikują tworząc zarówno piknidia, jak i zarodniki na trzonkach wyrastających wprost z grzybni bez spe-

stępstwie czego jabłoń zrzuca zawiązki owoców, traci przedwcześnie liście i jest mniej odporna na niską temperaturę.

wytwarza stadium workowe, które rozwija się jako saprofit i stadium konidialne żyjące pasożytniczo. Stadium konidialne grzyba należy do rodzaju Spilocea, klasy Hyphomycetes (strzępczaki) i tworzy charakterystyczne trzonki konidialne. Na jednym trzonku tworzy się kolejno kilka zarodników. Zarodniki konidialne są jednokomórkowe, wydłużone, elipsoidalne, zwężone u góry, oliwkowobrunatne. Trzonki konidialne są krótkie i wyrastają w zwartych skupieniach, nadających plamom parcha jabłoni aksamitny wygląd.

Pseudotecja, czyli otocznie stadium workowego tworzą się w opadłych, obumarłych liściach. Są one rozrzucone na całej powierzchni blaszki liściowej i tworzą się na stronie liścia zwróconej do góry. Małe, ciemnobrunatne, kuliste otocznie są widoczne gołym okiem. Ujście otoczni jest wydłużone i wystaje z blaszki liściowej. W otoczni znajdują się liczne, cylindryczne worki, zwężone na końcach i zakończone charakterystyczną stopką. Wymiary worków nie są stałe i zależą od stopnia zwilżenia.

W każdym worku znajduje się osiem zarodników workowych. Zarodniki są dwu-komórkowe, najpierw bezbarwne, po dojrzeniu oliwkowe.

Cykl rozwojowy. W rocznym cyklu rozwojowym parcha jabłoni występują dwie fazy, saprofityczna i pasożytnicza.

W fazie saprofitycznej rozwija się w opadłych liściach stadium doskonałe, w którym grzyb tworzy otocznie. Otocznie zaczynają się formować jesienią, rozwijają się stopniowo w ciągu zimy i dojrzewają wiosną. Dojrzewanie otoczni, w których znajdują się worki z zarodnikami workowymi, zawsze poprzedza początek wegetacji jabłoni i przypada zwykle na fazę pękania pąków.

Zakażenie następuje podczas wiosennych opadów. W zwilżonych liściach worki w otoczniach pęcznieją i wyrzucają zarodniki, które unoszone są z prądami powietrza.

W okresie pierwotnej infekcji, trwającej przeważnie od połowy kwietnia do początku czerwca, dochodzi kilkakrotnie do masowego wysiewu zarodników workowych.