PHOTO182

151

nych doświadczenia. To samo zachodzi przy „częściowej" identyfikacji domniemania (wagi. przodmiotu poprzedniego doświadczenia) z przedmiotem doświadczenia nowego, tylko, źe w tym wypadku dokonywują się jeszcze różne zmiany w treści domniemania. Przez „częściową" identyfikację rozumiemy następujący wypadek: Mówiliśmy, że z jednej strony przedmiot występuje pod swoistem „quale”, z drugiej zaś strony cechy pod odpowied-niemi swemi „quale^1ł). Pierwsze „quale” nazywamy „całościo-wem ąualo. Tak np. gdy spostrzegamy stół, przy którym codziennie pracujemy, to przedmiot ten—jako całość wzięty—niejako nosi na sobie „całościowe quale": „mój stół”. Występowanie tego quale jest tylko w pewnej mierze zawisłe od tego, jakie własności tego stołu występują właśnie w danom spostrzeżeniu. Z drugiej strony rozróżniamy szereg cech tego stołu, np. „drewniany", „czworonożny", „politurowany” i t. d. Każda z tych cech występuje znowu pod swojem „quale własnościowem". Istnieje niewątpliwie zupełnie określona prawidłowość co do te-goi przy jakich „quale własnościowych” określone „całościowe quale przodmiotu” może występować jako dane bezpośredniego doświadczenia, przy jakich zaś nie, i o ile zmiana w doborze „własnościowych quale" wpływa na „quale całościowe”. Lecz o tern tu narazi© nie możemy mówić. W&żnem zresztą dla nas w tej chwili jest tylko to, że w pewnych wypadkach domniemanie raożo się wypełnić w „całościowcm quale" przedmiotu powtórnego doświadczenia, pomimo, iż występują teraz w doświadczeniu niektóre inne „quale własnościowe”, niż w doświadczeniu poprzedniem. Ten właśnie wypadek oznaczamy terminem „częściowa identyfikacja¹. W życiu codzicnncm odtwarzamy ten wypadek powiedzeniem: „Spostrzegamy obecnie „ten sam” przedmiot, co poprzodnio, tylko „z innej strony”, lub „w innych okolicznościach",^. J&ib wreszcie powiadamy, że przedmiot—pozostając sobą—zmienił się pod tym, lub owym względem. Inncmi słowy. W wypadkach „częściowej identyfikacji¹ całościowo quale przedmiotu bezpośrednio doświadczonego jest wprawdzie tego rodzaju, że domniemanie nań skierowane uchwytuje je jako coś jemu ód¹-powiedniego („wypełnia się” w nim), jednakowoż w bezpośred-niem doświadczeniu występują teraz pewne cechy przedmiotu wyraźniej lub całkiem nanowo, a widziane poprzednio niejasno, lub też przeoczono, lub wogóle nieobecno w poprzedniem doświadczeniu. Wskutek tego dochodzi z jednej strony — za pośrednictwem domniemania — do identyfikacji obocnie widzianego przedmiotu z przedmiotem widzianym poprzednio, z drugiej zaś strony nowe doświadczenie powoduje przekształcenie lub też dokładniejsze sprecyzowanie treści pierwotnego domniemania. Odpowiednio do rozróżnienia pomiędzy „całościowem², a własno-ściowemi quale należy rozróżnić pomiędzy całościowem domniemaniem przedmiotu, a związanemi z iliein w jedność intencjonal-nemi ²) elementami skicrowująccmi się na _rwłasnościowe qua-le”. Możemy więc teraz powiedzieć: Przy częściowej identyfikacji zachodzi zupełna identyfikacja pomiędzy całościowem qua-le przedmiotu, a całościowem domniemaniom, natomiast obecność innych (niż poprzednio) quale własnościowych powoduje zmianę, lub wzbogacenie intencjonalnych elementów’ na nie się skierowujących ²).

Podobną operację uzyskiwania bezpośredniego doświadczenia przedmiotu, wypełniania się domniemania i jego modyfikacji, możemy wielokrotnie powtarzać. Każdorazowe jej zastosowanie może spro^-^dzić nową modyfikację treści domniemania, a nadto większe jej sprecyzowanie. Im jaśniej dojrzanem jest całościowe qualq_r jakotoż quale własnościowe przedmiotu i związki pomiędzy niemi, tern jaśniejszera jest całościowe domniemanie, teru jaśniejsze i wyraźniejsze są intencjonalne elementy skierowujące się na własnościowe qualo przedmiotu i ich stosunek do całościowego domniemania, tein bardziej sprecyzowaną jest — jak inaczej mówimy — „treść“ domniemania. Innemi słowy: przez uzyskiwanie wielokrotnie bezpośredniego kontaktu z przedmiotem dochodzi do skutku tworzenie się i przekształcanie pojęcia i to w tym kierunku, żc — o ile nic zostaną popełnione-jakie błędy — treść jego odpowiada coraz bardziej bezpośrednio danym

1

Oczywiście w wypadkach, gdy chodzi o przedmiot słoio< j, t. zł posiadający szereg cech.

*) Słowa .intencja" — używam w ten samem znaczeniu, co „domniemanie”.

2

Wypadek całkowitej niezgodności pomiędzy domniemaniem, a przedmiotem’ bezpośredniego doświadczenia, opuszczamy tutaj, gdyż omówienie jego nie dopomoże nam wielo przy naszej analizie o tworzeniu pojęć. Podobnie nie omawiamy tutaj wypadku, gdzie — wskutek jakichkolwiek przyczyn — zachodzi tubo Unit intencjonalnych elementów pojęcia.