R5PC A str184

Przepisy kodeksu cywilnego znają cztery wady oświadczenia woli:

1)    brak świadomości lub swobody,

2)    pozomość,

3)    błąd,

4)    groźbę.

Brak świadomości lub swobody jest wadą oświadczenia woli polegającą na tym, że osoba składająca oświadczenie woli znajduje się w stanie psychicznym odbiegającym od nonnalnego, co uniemożliwia podjęcie decyzji i złożenie oświadczenia w sposób świadomy lub swobodny. Stan taki mogą spowodować rozmaite przyczyny, na przykład choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy, przejściowe zakłócenia świadomości na skutek nadużycia alkoholu lub wysokiej gorączki, a także przymus, bezpośrednia presja fizyczna (bicie, torturowanie), która wyłącza swobodę. Dla wystąpienia omawianej wady bez znaczenia jest, czy brak świadomości został spowodowany przez osobę składającą oświadczenie woli, czy też wywołały go czynniki zewnętrzne. Brak świadomości lub swobody w chwili składania oświadczenia woli powoduje jego nieważność (art. 82 k.c.).

Pozorność jest wadą polegającą na złożeniu oświadczenia za zgodą drugiej strony dla pozoru, jej istota polega więc na tym, że obie strony są zgodne co do tego, iż czynność albo nie ma wywoływać żadnych skutków prawnych (oświadczenie woli złożone żartem, dla przykładu na wykładzie, przez aktora na scenie), albo też ma wprawdzie wywołać skutki prawne, ale inne aniżeli wynika to z treści pozornej czynności prawnej (strony chcą zawrzeć umowę darowizny, ale pozornie nadają jej charakter umowy sprzedaży). Z pozomością można się spotkać w trakcie postępowania egzekucyjnego, gdy dłużnik pozornie przenosi na inną osobę własność rzeczy, aby w ten sposób uniemożliwić wierzycielowi przeprowadzenie egzekucji na tej rzeczy. Pozorna może być zarówno umowa, jak i jednostronne oświadczenie woli składane innej osobie, gdy potrzebna jest jej zgoda.

Oświadczenie woli złożone dla pozoru jest nieważne i nie wywołuje żadnych skutków prawnych (art. 83 § 1 k.c.). Natomiast czynność prawna właściwa ukryta pod pozorną czynnością prawną jest ważna, jeśli spełnione są wszystkie przesłanki jej ważności, np. co do treści, formy itp.

Błąd jako wada oświadczenia woli polega na mylnym wyobrażeniu u osoby składającej oświadczenie o rzeczywistym stanie albo na mylnym wyobrażeniu o treści złożonego oświadczenia. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z błędem sensu stricto, na przykład klient kupuje w galerii kopię obrazu znanego malarza w przekonaniu, że to oryginał. W drugim przypadku zachodzi pomyłka, na przykład przedsiębiorstwo w składanej ofercie przez pomyłkę wpisuje cenę jednostkową 100 zł zamiast 1000 zł.

Błąd nie powoduje nieważności czynności prawnej, lecz daje osobie składającej oświadczenie woli prawo wycofania się z jego skutków (art. 84 § 1 k.c.). Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych może nastąpić tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę

184