s03 (10)

rodzaju materiału kruszącego, oraz od materiału i kształtu wkładki. W nowoczesnych rozwiązaniach wielkość ta sięga pięciu kalibrów pocisku. Najsilniejsze działanie ładunku kumulacyjnego, tzn. największe przebicie, uzyskuje się, gdy znajduje się on w momencie wybuchu na ściśle określonej odległości od przebijanej przeszkody.

Działanie takie najłatwiej więc uzyskać wtedy, gdy ładunek kumulacyjny jest nieruchomy względem przebijanej przeszkody, lub gdy ma małą prędkość. Dlatego też ładunki kumulacyjne w pierwszym rzędzie znalazły zastosowanie w minach przeciwpancernych, ręcznych i nasadkowych granatach przeciwpancernych oraz w pociskach pancerzownic. Przy dużej natomiast prędkości pocisku zachowanie optymalnej odległości ładunku od przeszkody w momencie wybuchu jest poważnie utrudnione i wymaga stosowania precyzyjnych zapalników o bardzo krótkim czasie działania: mechanicznych lub (przy większych prędkościach) piezoelektrycznych.

Na wielkość przebicia pocisku kumulacyjnego ma również istotny wpływ jego ruch wirowy. Jeżeli pocisk wiruje z prędkością większą niż 3000 obr./s. to zachodzi rozproszenie strumienia kumulacyjnego pod wpływem sił odśrodkowych, a tym samym spadek przebicia co najmniej o połowę w stosunku do przebicia statycznego (tzn. przy ładunku nieruchomym). Z tego powodu pociski kumulacyjne początkowo znalazły niewielkie zastosowanie w działach o lufach gwintowanych, w których pocisk, dla zapewnienia stabilizacji, ma znacznie większą prędkość obrotową. Rozwiązanie tego problemu przyniosło dopiero wprowadzenie w ostatnim okresie tzw. bezwirowych pocisków kumulacyjnych, w których część wewnętrzna, mieszcząca ładunek kumulacyjny, uło-żyskowana jest w wirującej części zewnętrznej, dzięki czemu w czasie strzału pozostaje nieruchoma lub też nabiera niewielkiej tylko prędkości obrotowej, nie mającej szkodliwego wpływu na przebicie kumulacyjne. Konstrukcja ta łączy więc dużą celność pocisków stabilizowanych ruchem obrotowym z dużym przebiciem charakteryzującym ładunki kumulacyjne. W przeciwpancernych pociskach kierowanych zastosowanie głowic kumulacyjnych nie nastręcza takich trudności, ponieważ pociski te nie osiągają dużych prędkości i z reguły stabilizowane są w locie przy pomocy skrzydeł. Znane są wprawdzie konstrukcje przeciwpancernych pocisków kierowanych wirujących w czasie lotu, jednak prędkość ich obrotu nie osiąga wartości -wpływających negatywnie na przebicie kumulacyjne.

3. SILNIK RAKIETOWY

Zadaniem napędu przeciwpancernego pocisku kierowanego jest nadanie mu przy starcie określonej prędkości rzędu 80—150 m/s (w pociskach tzw. pierwszej generacji) i utrzymanie jej na całej długości lotu, wynoszącej dla większości pocisków 2—3 km. Pocisk wyposażony jest z reguły w dwa silniki napędowe: tzw. silnik startowy o krótkim czasie pracy (rzędu 1 s), ale dużej sile ciągu i silnik marszowy, pracujący przez cały czas lotu (20—25 s) z niewielką siłą ciągu, wystarczającą dla utrzymania mniej więcej stałej prędkości pocisku. Wszystkie stosowane dotychczas w praktyce przeciwpancerne pociski kierowane napędzane są silnikami rakietowymi na stały materiał pędny. Użycie takich silników jest bardzo dogodne ze -względu na ich prostą konstrukcję, niezawodne działanie i łatwość utrzymania w stałej gotowości do pracy.

Silnik rakietowy na stały materiał pędny ma postać cylindrycznej komory, zamkniętej z jednej strony dnem. a z drugiej dyszą wylotową (lub zespołem dysz). Mieści on ładunek paliwa w postaci jednego, kilku lub kilkunastu ziaren. Kształt i wielkość ziaren zależy od założonych charakterystyk silnika, tzn. od czasu pracy i siły ciągu. Najczęściej ziarna mają kształt cylindrycznego pręta pełnego lub z osiowym kanałem o przekroju kołowym, krzyżowym, gwiazdowym itp. Ziarno pa-

SCHEMAT BUDOWY SILNIKA RAKIETOWEGO NA STAŁY' MATERIAŁ PĘDNY: I — zapłonnik elektryczny: 2 — ładunek zapłonowy: 3 — ruszt przedni; i — komora silnika; 5 — ziarna materiału pędnego; 6 — ruszt tylny; 7 — dysza; S — przepona

3