skanuj0007 (158)

7.2. Rozwój zaangażowania w pracę zawodową

Charakteryzując rozwój człowieka w wieku średnim, z punktu widzenia kariery zawodowej, najczęściej zwraca się uwagę na pozytywne aspekty tego okresu życia. Zazwyczaj pozycja zawodowa jest w tym czasie optymalna, co wyraża się w osiągniętym statusie materialnym, sytuacji finansowej, zakresie sprawowanej władzy, autorytecie, jak i satysfakcji z wykonywanej pracy. Człowiek czerpie ze swojej pozycji zawodowej najwięcej korzyści osobistych, a zarazem w najwyższym stopniu dzieli się swoim doświadczeniem i wiedzą z innymi. Badania potwierdzają, że w większości zawodów wiek średni jest okresem najważniejszych osiągnięć zawodowych; dotyczy to nie tylko artystów i naukowców, ale również ludzi prowadzących prywatne przedsiębiorstwa, urzędników państwowych, rzemieślników, itd. (Biihler, 1939/1999; Papalia, Olds, 1986). W nielicznych przypadkach wrodzone predyspozycje mogą przyczynić się do tego, że osiągnięcia te wystąpią wcześniej jfSzewczuk, 1962).

¹ Niektórzy badacze zwracają uwagę, że wiek średni może oznaczać istotny kryzys w rozwoju kariery zawodowej (Vaillant, 1977; Levinson, 1986). U podstaw kryzysu najczęściej leży rozbieżność między oczekiwaniami wobec zawodu a wykonywaną pracą. Kryzys znajduje często swój wyraz w decyzji zmiany pracy, czy nawet żawodu albo w syndromie wypalenia zawodowego (bumout).

7.2.1. Stres w pracy

⁵ Badania potwierdzają, że zadowolenie z wykonywanej pracy wyraźnie koreluje [z długością życia i jest podstawą zadowolenia z życia w ogóle. Niestety, istnieje cały [szereg czynników i okoliczności, które często stają się przyczyną braku satysfakcji Iz pracy, a tym samym źródłem dolegliwego stresu fizycznego i emocjonalnego. Do leżynników tych należą np. niska płaca, brak awansu, zbytnie przeciążenie pracą, brak [istotnego wpływu na charakter wykonywanej pracy, małe urozmaicenie wykonywalnych w pracy działań itd. Niektóre badania pokazują, że najczęściej z pomocy [medycznej i psychologicznej korzystają osoby o niskim statusie zawodowym, które nie mają wpływu na charakter i warunki wykonywanej pracy (Holt, 1993).

Szczególnym rodzajem stresu związanego z wykonywaną pracą jest syndrom wypa-[lenia zawodowego. Cechuje go wyczerpanie emocjonalne oraz poczucie utraty możliwości wykonywania zawodu w sposób efektywny i zaangażowany. Jedną z pierw-jszych badaczek tego problemu była C. Masłach, która próbowała opisać jego socjologiczne i psychologiczne aspekty (Masłach, 1998). W badaniach prowadzonych pod jej ■kierunkiem brały udział osoby reprezentujące zawody szczególnie narażone na długotrwały stres (związany z koniecznością utrzymywania bliskich i intensywnych kontaktów ipihnymi ludźmi, wymagających długotrwałego emocjonalnego zaangażowania). Byli to mauczyciele i wychowawcy, lekarze i pielęgniarki, pracownicy społeczni, pracownicy [służb więziennych, psychologowie, prawnicy itd. Badania pokazały, że długotrwały ■Stres prowadzi stopniowo do wystąpienia objawów wypalenia, takich jak: zmęczenie, Bezsenność, bóle głowy, brzucha, nadużywanie alkoholu. W świetle uzyskanych wyni-

239