SNC03587

Dobowy cykl zmian temperatury przyziemnych warstw powietrza charaktery^ się jeszcze następującymi prawidłowościami:

1)    faza wzrostu temperatury jest krótsza od fazy spadku,

2)    amplituda dobowa temperatury zależy od pory roku - zwiększa wraz ze ^ { stem insolacji (lato),

3)    z tego samego powodu - amplitudy dobowe temperatury wzrastają w niskich s&. rokościach geograficznych,

4)    w powietrzu o dużej zawartości pary wodnej amplitudy dobowe temperatury i zmniejszają się,

5)    zachmurzenie wpływa na zmniejszenie amplitudy dobowej temperatury.

6)    w zimie obecność zachmurzenia wpływa na podniesienie minimów temperatury latem - zachmurzenie powoduje obniżenie maksimów temperatury,

7)    dobowe amplitudy temperatury zmniejszają się przy rosnącej prędkości wiatru,

8)    we wklęsłych formach terenu amplitudy temperatury są większe od amplitud na równinach, jeszcze mniejsze amplitudy są na wypukłych formach terenu (np. na zboczach i szczytach gór), w górach jednak amplitudy są nieco większe niż na odpowiednich wysokościach w swobodnej atmosferze,

9)    amplitudy dobowe zmniejszają się na terenach wilgotnych i charakteryzujących się dużym przewodnictwem ciepła w gruncie i dużą pojemnością cieplną podłoża,

10)    amplitudy dobowe wzrastają nad terenem, odznaczającym się małym albedem powierzchni czynnej.

Ilustracją prawidłowości 2,5,6 są wyniki pomiarów temperatury powietrza w Dobczycach na Pogórzu Karpackim (tab. 4.4). Średnic wartości temperatury w zimie podczas dni pogodnych wahały się od -5,5 (min. ok. godz. 7) do +2°C (maks. ok. godz. 14), natomiast przy pogodzie pochmurnej od -0,5 do +2,5°C. Latem w dniach pogodnych temperatura zmieniała się od 14°C(min.ok.godz.4)do26°C(maks.ok.godz. 15); przy pogodzie pochmurnej minimum wynosiło również 14°C, maksimum tylko 21°C.

Tab. 4.4. średnie dobowe amplitudy temperatury powietrza w dniach pogodnych i pochmurnych w Dobczycach, 1988-1992 (wg Obrębskicj-Starklowej, 1995. wartości zaokrąglone do 0,5"C)

Pora roku	D pogodne	ni pochmurne
Wiosna	1U	7,0
Lato	12,0	7,0
Jesień	9,5	6,5
Zima	7,5	3,0

Roczny cykl zmian temperatury wykazuje pewne analogie do cyklu dobowego. Po-/osiajc on przede wszystkim pod wpływem rocznego cyklu zmian insolacji. Dlatego też amplitud* roczna temperatury wzrasta wraz z szerokością geograficzną. W strefie mię-rf/y/wrot nikowej dobowe wahania temperatury są większe od wahań rocznych, w wyż-szych szerokościach przebieg roczny temperatury odznacza uę większą amplitudą niż

przebieg dobowy. Znaczną rolę w kształtowaniu rocznego biegu temperatury odgrywają geograficzne i cyrkulacyjne czynniki klimatu (zob. rozdz. 9 i 10).

Czynniki cyrkulacyjne - adwekcje zimnych lub ciepłych mas powietrza - są przyczyną zaburzeń w biegu dobowym temperatury. W skrajnych przypadkach, zdarzających się zwłaszcza w zimie, gdy amplitudy dobowe są niewielkie, pod wpływem adwekcji temperatura w dzień może spadać, w nocy zaś rosnąć. Skokowe zmiany temperatury towarzyszą frontom atmosferycznym. Występowanie frontów nie podlega cyklowi dobowemu, w związku z tym średnie wartości godzinne temperatury zachowują rytm dobowy, ale jego amplituda zmniejsza się. Fronty oraz adwekcje chłodu i ciepła powodują, że obok niewielkich zmian średnich temperatur dobowych, wynikających z rocznego biegu temperatury (funkcja sinus opisuje dobrze ten przebieg), pojawiają się nieregularne zmiany temperatury z dnia na dzień. Międzydobową zmienność temperatury nazywamy zmiennością nieokresową, chociaż ma ona także pewien rytm, który wynika z rocznych zmian warunków cyrkulacyjnych oraz rocznego przebiegu kontrastów termicznych między chłodnymi i ciepłymi masami powietrza, decydujących o „ostrości” frontów.

ty** 4.3. Przebieg rocznych średnich międzydobowych zmian temperatury w Suwałkach w latach 1951—2000

(wg Papiernik, 2004)