SNC03677

wietrzą wskutek kontaktu z zimniejszym podłożem, mogą powstawać inwersje termiczne (adwekcyjne), mgły lub chmury Stratus. Przykłady zmian stratyfikacji termicznej i pogody związane z adwekcją ciepłych i zimnych mas powietrznych ilustruje rysunek 7.22.

Na peryferiach mas powietrznych występują fronty atmosferyczne. Przecięcie powierzchni frontalnej z powierzchnią ziemi wyznacza linię frontu. W zależności od kierunku jej przemieszczania się (rodzaju adwekcji) fronty można podzielić na chłodne (adwekcja masy chłodnej), ciepłe (adwekcja masy ciepłej) i stacjonarne (niezmienne położenie). Ponadto występują jeszcze fronty okluzji (zokludowane), powstające wskutek połączenia frontu chłodnego z ciepłym.

PT7“7~7-

Adwekcja (tac. advectio - przywóz, dostawa) - przenoszenie poziome powietrza wraz z jego charakterystycznymi właściwościami, szczególnie takimi, jak ciepło, wilgotność, pęd. wirowość.

Okiuzja (łac. occlusio - zamknięcie) - proces łączenia się frontów atmosferycznych. „Zamknięcie" dotyczy w szczególności likwidacji przyziemnej części ciepłego wycinka niżu barycznego. wywołanej połączeniem dwu frontów.

Proces powstawania frontów nazywa się frontogenezą. Jest to przede wszystkim przekształcenie pola temperatury, wywołujące wzrost kontrastów termicznych w atmosferze, czyli zagęszczenie izoterm. Ponieważ efekty wymiany ciepła między atmosferą i podłożem nie wystarczają na ogół do ukształtowania się kontrastów termicznych, spotykanych na frontach, zasadniczym czynnikiem frontogenezy jest specyficzna cyrkulacja atmosferyczna. Kontrasty termiczne mogą powstawać, gdy kierunki ruchu powietrza różnią się od kierunku izoterm i gdzie występuje zbieżność prądów powietrza, tzn. gdzie zbliżają się do siebie porcje powietrza o zróżnicowanej temperaturze. Układem barycznym, sprzyjającym formowaniu się frontu jest siodło (zob. rys. 7.3), w którym izotermy są mniej więcej równolegle do linii zbieżności, zwanej osią rozciągania. Cyrkulacja w układzie siodłowym jest najefektywniejszym procesem frontogenetycznym.

Fronty są dość trwałym elementem struktury atmosfery. Dwa czynniki zapewniają trwałość frontów:

a)    powierzchnia frontalna (warstwa przejściowa między masami powietrznymi) odznacza się stabilną równowagą termiczną,

b)    istnienie frontu sprzyja utrzymywaniu się i rozwojowi zbieżności prądów powietrza, ponieważ sąsiedztwo cieplejszej i chłodniejszej masy oddziałuje na układ izobar i cyrkulację w okolicy frontu.

Powierzchnie frontalne nachylone są zawsze względem powierzchni ziemi w ten sposób, że masa względnie ciepłego powietrza znajduje się ponad masą chłodniejszą. Wymaga tego równowaga statyczna atmosfery. Kąt między powierzchnią frontalną i powierzchnią ziemi zależy od różnic gęstości (a więc temperatury) między masami, średniej temperatury warstwy przejściowej oraz różnic prędkości, z jaką poruszają się obie masy powietrzne (Kopcewicz, 1959, s. 109). W realnych warunkach kąty te są bardzo

i gK Przekraczają 1 stopnia. W profilu temperatury, obejmującym warstwę powie-

157