P1030947

w i

' i NS

iii

^y*h \\

i

nd

%

^!aj _a %,

cfej • ’

¹ S.

185

[427J stępował),

TRADYCJE ANTYCZNE W SZTUCE EUROPEJSKIEJ

lecz antyk rygorów etycznych, które mogą człowieka wydolić z konfliktu sprzecznych sił, napierających na jego świadomość, dominuje w dojrzałej twórczości artysty (il. 104).

Idylliczne marzenia Włochów i Francuzów lokalizują w Arkadii, odmienny od świata Poussina, pastoralny raj. Im bardziej rozwijały się ur wieku XVII badania archeologiczne (pionierem ich był przede wszyst-Icim Giovanni Piętro Bellori), tym wyraźniej oddzielała się w wyobraźni artystów i poetów marzeniowa kraina „antyku” od naukowego obrazu starożytności jako konkretnego zjawiska historycznego. Kraina ta ujmowana była zazwyczaj w kategoriach wyidealizowanego pejzażu Kampanii rzymskiej, w dwojaki sposób przekształcanego: w rodzaju tak zwanym „heroicznym” malarstwa pejzażowego — w kierunku architektonicznej strukturalności (il. 104 i 148), w rodzaju „idyllicznym” — w kierunku malarskiego wizjonerstwa (il. 147). Natomiast idylle malarzy niderlandzkich koncentrują się często na realistycznym odtworzeniu krajobrazu i życia włoskiego; Italia, oddzielona daleką drogą i potężnym wałem Alp, była dostatecznie daleko, by odbiorcom Berchema zastąpić idealny świat antyku. Cytera Watteau ma już tylko nazwę zapożyczoną ze starożytnej geografii: jej pejzaż jest fantastyczny, a aktorzy pochodzą z francuskiego salonu. Jest to plastyczny odpowiednik sentymentalnej i wzruszającej starożytności Glucka.

„Arkadyjska” interpretacja antyku nie była jednak jedyną formą stosunku do świata starożytnego w XVII wieku. Był to okres rozkwitu architektury zwanej „klasyczną” we Francji, Anglii i Holandii. Tak jak stosunek krajów północnych do sztuk przedstawiających antyku kształtował się w XVI wieku za pośrednictwem sztuki włoskiej, tak też owa „klasyczna” architektura XVII wieku opierała się na włoskich kodyfikacjach doskonałego budownictwa, wzorowanych na architekturze antycznej Serlia, Palladia, Vignoli. Traktat Witruwiusza, przetłumaczony na francuski (z hiszpańskiego) już w r. 1539, czczony szczególnie we Francji, stanowił ewangelię architektów doby klasycznej. Smak społeczeństwa francuskiego, ściślej tych jego warstw, które były miarodajne w sprawach artystycznych w dobie Kartezjusza i Carneille’a, domagał się w architekturze prostoty, logiki, jasności, tj. tych cech optycznych, które kojarzyły się z elementami racjonalistycznego światopoglądu. Cechy te posiadała architektura postulowana przez teorię Witruwiusza. Kult Witruwiusza prowadził więc do zainteresowania antykiem. Formy starożytne interpretowano jednak bardzo swobodnie, tworząc masywną, plastyczną i racjonalną architekturę — wyraz abeolutystycznej monarchii francuskiej (Le Vau, Le Brun, Claude Perrault: wschodnia fasada Luwru, 1667; Jules Hardouin-Mansart i Le Vau: pałac w Wersalu).