Image 07 (6)

są surowce (mąka, sól, woda, drożdże, itp.), maszyny (piec piekarniczy, mieszadło do ciasta, itp.), energia oraz siła robocza. Po to, aby wyprodukować chleb posiadający odpowiednie właściwości konieczna jest wiedza o tym, w jaki sposób i w jakich proporcjach połączyć ze sobą wszystkie te elementy w procesie produkcyjnym. Innymi słowy, musimy znać technologię wytwarzania danego dobra.

Technologia produkcji wyznacza ilości i rodzaj zasobów koniecznych do wyprodukowania danego produktu; wyznacza również proporcje, w jakich zasoby te powinny być ze sobą połączone.

Dlatego też ilość i jakość dóbr, które możliwe są do wytworzenia zależą nie tylko od wielkości zasobów, którymi dysponujemy. Zależą one również od dostępnych nam technologii wytwarzania.

PROBLEM RZADKOŚCI ZASOBÓW I TECHNOLOGII

Ludzie podejmują decyzje dotyczące wykorzystania zasobów i technologii w procesie gospodarowania. Decyzje te podejmowane są w określonym momencie czasu. Suma takich momentów składa się na ciągłość procesów gospodarczych.

Gospodarowanie, które odbywa się zawsze w określonym momencie czasu napotyka na ograniczoność zasobów i technologii. Dana jest pewna wielkość zasobów i dana jest technologia. W każdym momencie istnieje tylko pewna ilość ludzi zdolnych i chcących podjąć pracę, istnieje tylko określona ilość hektarów ziemi czy też określone zasoby surowców (węgla, rud metali, ropy naftowej, itp.). Podobnie jest z technologiami produkcji dostępnymi do wykorzystania w procesach wytwórczych. Znane i możliwe do zastosowania technologie są ograniczone (nie jest ich nieskończenie wiele). Nawet gdyby zastosować najlepsze z dostępnych technologii i wykorzystać w maksymalnym stopniu wszystkie zapasy zasobów, to zawsze możliwe będzie wytworzenie jedynie ograniczonej ilości nowych dóbr w ciągu roku. Wynika to z faktu, iż nie wszystkie zasoby mogą być wykorzystywane w stopniu maksymalnym (np. bariera biologiczna uniemożliwia pracę człowieka przez 24 godziny na dobę). Także nie wszyscy producenci mogą stosować najlepsze, istniejące w danym momencie technologie. Technologii najnowszych jest zawsze zbyt mało w stosunku do zapotrzebowania. Większość producentów wykorzystuje technologie znane i opanowane. Technologie nowe są wprowadzane początkowo przez niewielu producentów (innowatorów), a dopiero później rozprzestrzeniają się w całej gospodarce.

Konsekwencją tych zjawisk jest problem rzadkości w ekonomii. Rzadkość jest wynikiem zależności między zapotrzebowaniem ludzi na dobra (zapotrzebowaniem potencjalnym) a ograniczonymi zdolnościami wytworzenia tych dóbr. Problem rzadkości występuje zawsze, kiedy zapotrzebowanie ludzi na dobra przewyższa możliwości wyprodukowania tych dóbr (niezależnie od tego jak znaczne są możliwości produkcyjne).

	PROBLEM RZADKOŚCI
Zapotrzebowanie	N. Zdolności
= ilość dóbr,	= ilość dóbr,
które ludzie	/ które ludzie
chcieliby posiadać	są zdolni wytworzyć
w ciągu roku	w ciągu roku

Wraz z upływem czasu pojawiają się nowe i lepsze technologie produkcji, zwiększają się również zasoby. W rezultacie prawa strona nierówności powiększa się - zwiększają się możliwości wytwarzania większych ilości dóbr. Z drugiej strony jednak wzrasta liczba ludzi, rosną również potrzeby, które każdy chciałby zaspokoić. Tak więc lewa strona nierówności także zwiększa się sprawiając, że problem rzadkości nie zanika.

KONIECZNOŚĆ DOKONYWANIA WYBORÓW

Ograniczoność zasobów oraz nieograniczoność potrzeb, które można zaspokoić przy pomocy dóbr wytworzonych w danym momencie z zasobów będących do dyspozycji stwarzają konieczność dokonywania wyborów.

Ludzie muszą dokonywać wyboru - co i jak produkować. Ponieważ nie wszystkie potrzeby można zaspokoić w danym momencie, lub inaczej mówiąc nie jest możliwym wytworzenie tylu dóbr ażeby zaspokoić zapotrzebowanie (potencjalne) wszystkich ludzi pojawia się kopieczność dokonywania wyboru tych dóbr, które decydujemy się wytwarzać i tych, z których wytwarzania rezygnujemy.

Wybór celów (potrzeb i dóbr je zaspokajających) oraz środków potrzebnych do osiągnięcia tych celów (zasobów i technologii ich przetwarzania) stanowi istotę procesu gospodarowania. Ponieważ problem rzadkości istnieje w każdym momencie, stąd gospodarowanie polega na ciągłym dokonywaniu wyborów przez jednostki gospodarujące.

Każdemu wyborowi towarzyszą dwa efekty - korzyści i koszty. Decydując się na podjęcie określonej działalności gospodarczej (podejmując produkcję danego dobra, decydując się na konsumpcję danego produktu) spodziewamy się osiągnąć pewne korzyści (zyski) z dokonanego wyboru. Równocześnie jednak każde osiągnięcie korzyści oznacza powstanie kosztu alternatywnego (kosztu utraconych korzyści). Konsument decydując się na zakupienie telewizora w tym miesiącu odniesie korzyść jaką dostarcza mu możliwość oglądania programów telewizyjnych. Miesięczny dochód konsumenta jest jednak ograniczony i zakup telewizora oznacza rezygnację z zakupu innych dóbr, które także dostarczyłyby konsumentowi określonych korzyści. Zakup telewizora „kosztuje” konsumenta utratę korzyści z konsumpcji innych dóbr, z których musi zrezygnować. Podob-

15