Image112 (3)

Podstawy ■

Wnioski

Informacje oraz przykłady podane w trzech poprzednich odcinkach wskazują, iż do nagłośnienia nawet dużych obiektów często wystarczy zaskakująco mała moc. Z drugiej strony uświadamiają, jak ważnym parametrem jest efektywność głośników (kolumn).

Tymczasem ogromna większość młodych adeptów elektroniki, występując w roli domorosłych ekspertów od nagłośnienia, robi karygodne błędy zupełnie nie zwraca uwagi na ten, jakże ważny parametr, jakim jest efektywność, a za to stosuie wzmacniacze o wielokrotnie za dużej mocy, co potem w przypadku samowzbudzenia systemu daje ogłuszający słuchaczy gwizd.

FAQ, czyli...

najczęściej zadawane pytania

Czy można dołączyć głośniki 100V wprost do wyjścia „zwykłego wzmacniacza”?

Tak. To niczym nic grozi. Napięcie na wyjściu „zwykłego wzmacniacza” zapewne będzie mniejsze niż 100V i jedyną konsekwencją będzie mniejsza głośność. Nie zostanie wykorzystana pełna moc głośników, ale w niektórych wypadkach jest to jak najbardziej akccptowulne rozwiązanie.

Czy można dołączyć kolumny 8- lub 4-omowe do wyjścia wzmacniacza 100--woltowcgo?

Nigdy do wyjścia lUG-woltowego! Wzmucniacz z transformatorem „100 wolto-wym’ jest przystosowany do współpracy z dużo większą opornością obciążenia. Dołą czenie kolumn zwykle me uszkodzi wzmacniacza, ale podczas pracy będzie się on bar dzo silnie grzał i zapewne po pewnym czasie nastąpi zadziałanie zabezpieczenia termicznego lub przeciążeniowego.

Wiele wzmacniaczy 100-woltowych ma tez dodatkowe wyjście niskeomowe, wprost ze wzmacniacza, przed transformatorem

Podane właśnie informacje mają ostudzić zapał do zwiększania mocy i uczulić na kwestię sprawności głośników. Wicie współczesnych zestawów ma efektywność rzędu 94...97dB, a głośniki tubowe mają efektywność ponad lOOdB. Na przykład pokazany na fotografii 34 głośnik PL-81 firmy RCF ma zgodnie z rysunkiem 35 skuteczność aż 97dB. Do wysterowania takich sprawnych przetworników wystarczą wzmacniacze o naprawdę niewielkiej mocy.

Podane w artykule informacje powinny też uświadomić, że jednym z najważniejszych celów jest zapewnienie równomiernego pokrycia audytorium także składowymi o wyższych częstotliwościach, a to w^rymaga zasto-

- tam można dołączyć niskoomowe kolumny. Jeśli taki wzmacniacz nie ma dodatkowego wyjścia niskoomowego, można spróbować zaingerować we wnętrze, odłączyć transformator podwyższający i dołączyć kolumny wprost do wyjścia wzmacniacza.

Jak sprawdzić, ile watów mocy ma dany 100-woltowy zestaw głośnikowy?

Ponieważ z reguły w takim zestawie pracuje transformator, absolutnie niemiarodajny jest pomiar rezystancji omomierzem. A takie „pomiary” to częsty błąd osób niezorientowanych. Pomiar wykazuje zaskakująco małą oporność rzędu kilkudziesięciu czy nawet kilku omów. Jest to rezystancja uzwojenia dla prądu stałego i absolutnie nic nie mówi o wartości impećancji dla przebiegów akustycznych.

Żeby zmierzyć impedancję dla takich przebiegów, należy wykorzystać źródło napięcia zmiennego o częstotliwości 200Hz...3kHz (którym może być wzmacniacz z generatorem). włączyć w szereg z zestawem rezystor o znanej wartości, a potem zmierzyć napięcia na rezystorze i zestawie głośnikowym. Zgodnie z prawem Ohma napięcia są proporcjonalne do oporności. W zasadzie częstotliwość pomiarowa

suwania większej liczby głośników.

W dwóch omówionych właśnie przykładach założono wykorzystanie 20 głośników. Doświadczenia autora wskazują, że obiekt

0    podanych rozmiarach (15xlOx3,5m) można z powodzeniem nagłośnić za pomocą 12 głośników (4x3), uzyskana równomierność

1    zrozumiałość też hędą bardzo dobre, a rzeczywiste zapotrzebowanie mocy dla przekazu słownego będzie jeszcze mniejsze od wyliczonego.

Podane bardzo uproszczone wskazówki wystarczają do zaprojektowania nagłośnienia niezbyt dużych ohiektów, gdzie kluczowe znaczenie ma zrozumiałość dźwięku. Jeśli jednak kubatura pomieszczenia przekracza

powinna wynosić 1000Hz W praktyce będzie lepiej, gdy częstotliwość wyniesie 200. .. 30Hz, ponieważ napięcie przebiegów o takiej częstotliwości można mierzyć zwykłym muldmetrcm. Częstotliwości mniejszych niż 200Hz mogą nie przenosić niektóre małe transformatory, a większych niż 300Hz mogą nie mierzyć proste rnultimelry.

Moc można też oszacować na podstawie parametrów głośnika oraz wielkości transformatora.

Czy zamiast podwyższać napięcie za pomocą transformatora, mogę wykorzystać wzmacniacz mostkowy zbudowany z dwóch „zwykłych” wzmacniaczy i układu odwracania fazy?

Generalnie tak wzmacniacz mostkowy ma napięcie wyjściowe dwa razy większe niż wzmacniacze składowe. Niemniej powinny to być dwa jednakowe wzmacniacze Teoretycznie mogłyby być niejednakowe, ale wtedy występuje ryzyko, że różne będzie też przesunięcie fazowe w różnych zakresach pasma akustycznego. Znaczne różnice fazowe spowodowałyby zwiększenie nierówno-miemości pasma, ponieważ niektóre sygnały będą się dodawać, a inne odejmować.

f/ektron ka dla Wszystkich Październik 2006 59