img022 (77)

14

Poziom próchniczny rędzin odznacza się dużą aktywnością biologiczną, a jednocześnie mineralizacja związków organicznych zachodzi w nim powoli. W poziomie tym mogą występować odłamki wapieni. Poziom przejściowy A^C im dalej w głąb, tym więcej zawiera odłamków skały wapiennej.

Rędziny występują w Polsce na obszarze stanowiącym tylko 0,75% powierzchni, co odpowiada 1,54% powierzchni gruntów ornych.

Rędziny węglanowe (trzeciorzędowe, kredowe, jurajskie i innych formacji geologicznych) występują m.ln. na Wyżynie Lubelskiej, na Roztoczu i na terenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej*⁵^. Występują one także w terenach górzystych: w Górach świętokrzyskich, w Karpatach i Sudetach.

Rędziny siarczanowe (gipsowe) zajmują w Polsce nieznaczne obszary i spotyka się je na terenie Niecki Nidziańskiej, w okolicach Buska oraz Wiślicy.

W typie rędzin wyróżniono następujące podtypy: rędziny inicjalne, właściwe, czarnoziemne, brunatne, próchniczne górskie, butwino-we górskie, czerwonoziemne reliktowe.

a.    Rędziny inicjalne odznaczają się bardzo słabym zróżnicowaniem profilu na poziomy (A)C-C. Gleby te tworzą się przeważnie na erodowanych stokach lub wzniesieniach. Wykazują one małą miąższość poziomu (A)C, od 0 do 10 cm. W poziomie tym znajdują się znaczne ilości odłamków wapieni, a resztki roślinne są słabo zhumifikowane. Rędziny inicjalne terenów równinnych pokryte są roślinnością ksero-filną, trawiastą, dostosowaną do specyficznej suchej gleby. Mniej suche są rędziny inicjalne wytworzone z margli zawierających więcej części spławialnych. Rędziny inicjalne występują najczęściej w terenach falistych na zboczach.

Spośród rędzin inicjalnych najurodzajniejsze są rędziny kredowe, na których uprawia się lucernę, buraki cukrowe i inne rośliny. Zaliczane są do klas bonitacyjnych III i IV^

b.    Rędziny właściwe mają budowę profilu A^C-C, a miąższość poziomu A-^C dochodzi do 40 cm (rys. 2). Zawartość próchnicy w poziomift AjC w terenach równinnych nie przekracza 3%. Próchnica amorficzna jest dobrze powiązana ze zwietrzeliną skały macierzystej. Rędziny właściwe mają cechy morfologiczne pośrednie między rędzinami ini-

*^W pracy przyjęto podział fizjograficzny wg J. Kondrackiego.

ĄCto* ~

Ocm

mm

RYS. 2. Rędzina właściwa

"77    ^■    .

'    e,

^>łt <U^O^ *9*    x ' L

cjalnymi a czarnoziemnymi. Rędziny te nadaję się do uprawy lucerny, koniczyny, buraków cukrowych, pszenicy i innych roślin, chociaż w latach suchych występuje niedobór wody. W terenach górskich rędziny właściwe sę porośnięte lasami liściastymi, rzadziej mieszanymi.

c.    Rędziny czarnoziemne, o budowie profilu A^-A^C-C, towrzą

*.ię w wyniku procesu czarnoziemnego (udział roślinności łąkowo-ste-

powej). Miąższość poziomów A,_____i A,C przekracza 40 cm, a w rędzinach

4)    ^r    ~~ ^

mieszanych ponad 50 cm. W poziomie A^ występuje mała ilość odłamków wapieni, a zawartość próchnicy nie przekracza 3%. Struktura w poziomie A^ jest najczęściej orzechowata lub ziarnista. Zawartość węglanów we wszystkich poziomach jest dość duża. Gleby te wytworzyły się z miękkich utworów kredowych, często ilastych, lub z porowato) opoki częściowo odwapniowej. W warunkach naturalnych na rędzi-nunh czarnoziemnych rosnę rośliny stepowe.

Rędziny czarnoziemne spotyka się najczęściej w południowo-wschod ni oj części Polski. Użytkowane sę prawie wyłącznie jako gleby upraw-iii!, należę do klas bonitacyjnych II i Ilia.

d.    Rędziny brunatne maję budowę profil^ A^(B)C-C. Tworzę się wapieni różnych formacji geologicznych, najczęściej z wapieni i

dolomitów jurajskich i triasowych w wyniku intensywnego wietrzenia chemicznego. Procesy wietrzenia i procesy glebotwórcze w rędzinach luunatnych sę dalej posunięte niż w rędzinach inicjalnych i właściwych. Poziom Aj zawiera małe ilości węglanów, do 5%. Poziom (B)C, m barwie źółtobrunatnej, z obecnością rumoszu wapiennego, przechodzi w poziom skały macierzystej C.

^Rędziny mieszane powstały ze zwietrzeliny skał węglanowych lub siarczanowych zawierających domieszkę obcego materiału, np. zwałowego lub lessowego.