img025 (75)

Levi-Strauss

Linia A    Linia B

Rys. 8

drugiego stopnia rodzeństwa A3. Levi-Strauss rozważa przede wszystkim różne typy hipotetycznych zasad dotyczących małżeństwa, które by w efekcie pozwalały utrwalić zadzierzgnięty związek między grupami A i B. Jeśliby np. wymiana polegała na prostej wzajemności, tak że mężczyźni A zawsze wymienialiby siostry z mężczyznami B, byłby to odpowiednik reguły preferującej małżeństwo z córką brata matki albo z córką siostry ojca. Natomiast zupełnie inny rodzaj ogólnej struktury politycznej powstawałby wówczas, gdyby obowiązywała zasada wymagająca wymiany sióstr z kuzynami drugiego stopnia, a więc mężczyzna żeniłby się np. z córką córki brata matki matki lub też z córką córki siostry ojca matki.

By wszystko jeszcze skomplikować, Levi-Strauss proponuje, aby bardzo proste organizacje tego typu dzielić na „harmonijne” i „dysharmonijne”. Rozróżnia on jedynie dwa typy pochodzenia rodowego - patrylineamy i matrylinearny - i dwa typy rezydencji małżeńskiej: patrylokalny i matrylokalny. W żargonie antropologicznym zasada zamieszkiwania patrylokalnego oznacza, że żona przeprowadza się po zamążpójściu do męża, natomiast zasada zamieszkiwania matrylokalnego oznacza, że mąż przenosi się do żony. Systemy patrylinearne i pa-trylokalne lub też matrylinearne i matrylokalne są systemami harmonijnymi; natomiast systemy patiylineame i matrylokalne lub też matrylinearne i patrylokalne to systemy dysharmonijne.

Są to wszystko rozważania wysoce teoretyczne. Naciągając nieco istniejące dane, niektóre fragmenty tych wywodów można zilustrować faktami etnograficznymi zaobserwowanymi wśród aborygenów australijskich, jednak nie są to w żadnym wypadku fakty typowe dla społeczności pierwotnych zamieszkujących inne części świata, a twierdzenie Levi-Straussa, jakoby kiedyś, dawno temu, wszystkie ultra-pierwotne społeczności działały zgodnie z australijskim modelem strukturalnym, nie znajduje uzasadnienia. Przeciwnie, istnieją solidne podstawy, by sądzić, że wcale tak nie było.

Niemniej jednak Levi-Strauss utrzymuje, odwołując się do zasad logiki, że struktury harmonijne są niestabilne, a struktury dysharmonijne stabilne, wobec czego to raczej systemy pierwszego typu wykazują tendencję do przekształcania się w systemy drugiego typu niż odwrotnie, czy też - inaczej jeszcze - że systemy harmonijne o „wymianie ograniczonej” są podłożem, z którego wyrastają systemy harmonijne o „wymianie uogólnionej”. Terminy te wymagają bliższego wyjaśnienia.

Levi-Strauss zalicza wszystkie warianty bezpośredniej i wzajemnej wymiany sióstr do jednej głównej kategorii - echange restreint (wymiana ograniczona) - którą odróżnia od innej podstawowej kategorii - echange generalise (wymiana uogólniona). W przypadku wymiany ograniczonej mężczyzna oddaje swą siostrę jedynie wtedy, gdy ma pewność, że z tego samego źródła otrzyma żonę; w przypadku wymiany uogólnionej mężczyzna oddaje swą siostrę jednej grupie i zakłada jednocześnie, że w zamian dostanie żonę od innej grupy. Poszerza się sojusz polityczny - dany osobnik zyskuje wprawdzie dwu szwagrów, a nie jednego, jak poprzednio - ale z kolei ryzyko jest większe. Asymetrycznym układom tego typu odpowiada zasada zawierania małżeństw, według której zaleca się małżeństwo z jednym z kuzynów równoległych, a jednocześnie zakazuje się go z drugim.

127