img069 (42)

sywnymi bodźcami. Dla dzieci z nadwrażliwością słuchową korzystne będzie przebywanie w pomieszczeniach, w których znajdują się wytłumiające dźwięki zasłony, dywany (nie powinno tam być gładkich lub glazurowanych podłóg). Nic należy przebywać z dzieckiem w zatłoczonych, hałaśliwych miejscach. Zalecane jest również mówienie szeptem do dziecka. Przy nadwrażliwości wzrokowej powinno się wyeliminować jaskrawe i migoczące światło oraz błyszczące przedmioty. W terapii dzieci, u których stwierdzono nadwrażliwość smakową, wprowadza się po kropelce nowe jedzenie, zaczynając od smaków łagodnych, przechodząc na końcu do potraw kwaśnych i gorzkich. Skutki nadwrażliwości węchowej można znacznie złagodzić poprzez umiarkowane używanie pachnących kosmetyków i potraw. Aby funkcjonowanie tego zmysłu unormowało się, należy po wyeliminowaniu bodźców silnie stymulujących, prezentować dziecku różne łagodne zapachy.

Postępowanie terapeutyczne z dziećmi, u których stwierdzono niedowraż-liwość w jakimś jednym lub kilku zakresach powinno przede wszystkim polegać na zróżnicowanej, intensywnej stymulacji bodźcami związanymi z daną zaburzoną modalnością. Dziecko z niedowrażliwością w zakresie słuchu powinno mieć prawo, aby w ciągu dnia pohałasow'ać trochę, pokrzyczeć bez negatywnych konsekwencji ze strony otoczenia. Należy je zainteresować takimi urządzeniami, jak mikrofon, wzmacniacz dźwięku, magnetofon, które mogą być przydatne w stymulacji rozwoju mowy' i mobilizują dziecko do prawidłowego posługiwania się przedmiotami. Należy' również uczyć dziecko lokalizowania bodźców' dźwiękowych. Przy niedowrażliwości wzroku należy uważać, aby dziecko nie wpatrywało się w' słońce lub inne źródła światła. Powinno się je nakłaniać, aby obserwowało oświetlone przedmioty i osoby, a nie samo światło. Należy liczyć dziecko różnicowania i nazywania kolorów'. Kiedy dziecko wykazuje niedowrażliwość smakową lub węchową (najczęściej występują one razem), przede wszystkim ważne jest zabezpieczenie dziecka przed kontaktem z substancjami toksycznymi (benzyna, środki czyszczące). Terapię najlepiej rozpocząć od nauki nazywania dwóch bardzo różniących się od siebie zapachów lub smaków.

Opierając się na założeniach J. Ayres, dotyczących terapii integracji sensorycznej, w Instytucie Wahrcnehmungstherapie und Intervision w Bremie (Dzikowski, 1995) w pracy z dziećmi autystycznymi szczególną rolę odgrywa terapia zaburzeń związanych ze zmysłem równowagi i propriorecepcji.

Równowaga

a) Nadwrażliwość — dziecko niechętnie się porusza, jest zalęknione. Terapeuta powinien stworzyć warunki, w' których dziecko samo będzie chętnie działało. Można np. zaproponować dziecku przechodzenie przez wypełniony sprzętami pokój, aby dotarło do ulubionego przedmiotu.

b) Niedowrażliwość — terapia polega na dostarczeniu silnych, wielokierunkowych bodźców' stymulujących zmysł równowagi: bujanie do przodu i do tyłu, na boki, bujanie na huśtawce obrotowej, hamaku, wałku. Ćwiczenia te są również okazjądo uczenia odruchowych reakcji obronnych (odruch podparcia).

Propriorecepcja

a)    Nadwrażliwość — dziecko poruszając się może boleśnie odczuwać każdy ruch (np. chce ograniczyć nieprzyjemne doznania zwdązane ze stawami). Przy tym bardzo rzadkim typie nadwrażliwości zalecana jest hydroterapia, gdyż działająca siła wyporu wody powoduje rozluźnienie ciała.

b)    Niedowrażliwość — oprócz uciskania różnymi przedmiotami można stosować opukiwanie różnymi przedmiotami.

Dwóch niezależnie pracujących od siebie francuskich lekarzy' — Guy Berard i Alfred Tomatis — opracowało programy, które służą zmniejszeniu nadwrażliwości słuchowej. Według danych ARI (Autism Research Jnstistute) z San Diego, 40% osób autystycznych wykazuje nadmierną wrażliwość na dźwięki (Rimland, 1990). Zdaniem Rimlanda możliwe jest, iż w niektórych przypadkach nadwrażliwość słuchowca jest niejednym z symptomów, ale przyczyną autyzmu. Program AIT (Auditojy Jntegration Training) Berarda jest stosowany przez 10 dni, podczas których pacjent słucha muzyki, której dźwięki są elektronicznie modulowane. W słuchawkach umieszczone są specjalne filtry, które wyselekcjonowują nieprzyjemne w' odbiorze dźwięki. Przed przystąpieniem do terapii powinno być przeprowadzone badanie audiometryczne, które wymaga od osoby autystycznej pewnych kompetencji w rozumieniu mowy i naśladowania. Często jednak nawet po uprzednim treningu, w wielu przypadkach nie jest możliwe przeprowadzenie takiego badania. Przy braku audiogramu można podjąć trening AIT bez wykorzystania filtrów.

Początek bardzo dużego zainteresowania metodą Berarda wiąże się z opublikowaniem w 1990 roku książki pt. Odgłos cuda (The Sound ofa Mirach) napisanej przez matkę autystycznej dziewczynki, wyleczonej dzięki metodzie AI T (Rimland, 1992).

Badania skuteczności AIT podjęli Rimland i Edelson (Rimland, 1992c). Przebadali grupę 17 dzieci autystycznych, w której 8 było poddanych terapii AIT, a 9 nie. Badanie po 9 miesiącach Arkuszem Problemów Słuchowych Fishera i Arkuszem Zaburzeń Zachowania wskazywało na skuteczność tej metody, ale wyniki nie byty do końca klarowne. Dalsze badania prowadzone przez Edelsona przy współpracy z ARI (Autism Resaerch Insi i tutę) w grupie 500 osób autys-

101