img070 (37)

Materiały i metody stosowane w przyżyciowej diagnostyce chorób pasożytniczych człowieka

Klasyfikacja przyżyciowych metod rozpoznawania zarażenia pasożytami

Elementarna znajomość współcześnie stosowanych metod rozpoznawania chorób pasożytniczych, najczęściej w odniesieniu do różnych rodzajów badanych materiałów, a także wiedza na temat wybranych elementów biologii pasożytniczych patogenów oraz ich biotopów narządowych, są bardzo ważne zarówno dla prawidłowej diagnostyki, a w konsekwencji terapii, jak też dla skutecznych działań profilaktycznych.

Metody, stosowane w laboratoryjnej diagnostyce parazytologicznej są klasyfikowane w kilku głównych grupach:

I.    metody, w których poszukiwane są i w krótkim czasie wykrywane różne formy rozwojowe pasożytów, lub dokonywane jest namnażanie pasożytów przez wszczepienie ich (inokulacja) wrażliwym zwierzętom laboratoryjnym czy na sztuczne podłoża, co wiąże się jednak z dłuższym czasem oczekiwania na wyniki (metody bezpośrednie);

II.    metody, pozwalające na uzyskanie bezpośrednich dowodów istnienia zarażenia, polegające na wykryciu niektórych składników organizmu pasożyta: jego antygenów lub DNA;

III.    metody oparte na reakcji organizmu żywiciela na obecność pasożytów, w sposób pośredni dowodzące występowania zarażenia, np. analizy serologiczne, pozwalające oznaczać przeciwciała specyficzne czy różne kompleksy antygen-przeciwciało (metody pośrednie);

IV.    metody, oparte na różnych technikach obrazowych: radiologicznych, ultrasonografii, komputerowej tomografii, rezonansie magnetycznym.

Przydatność i ograniczenia metod stosowanych współcześnie w diagnostyce zarażeń pasożytniczych

Ad I. Wykiy wanie różnych form rozwojowych pasożytów

Morfologiczna różnorodność form rozwojowych pasożytów, bardzo duże in/niee w wymiarach: od mikroskopowej wielkości l,5um trofozoitów i ryplosporidium parvum, poprzez mierzące 20cm średnicy i więcej larwalne kapsule bąblowcowe Echinococcus granulosus, do osiągających l,2m długości Mimie Dracunculus medinensis, sprawiają, że w parazytologicznej diagnostyce dlii wykrycia patogenów konieczne jest stosowanie różnorodnych metod.

Makroskopowe i mikroskopowe badanie materiału, pobranego z różnych ik linek, płynów ustrojowych, wydalin czy wydzielin osoby, u której podejrzewa ■i iv /.urażenie, a w którym mogą znajdować się pasożyty, pozwala na wykrycie be/pośrednie i /diagnozowanie wewnątrzorganizmalnych, dyspersyjnych i/lub inwazyjnych stadiów pasożytów.

W przypadku, gdy w badanych próbkach znajdywane są zaledwie pojedyncze pasożyty, co często jest obserwowane w przewlekłej fazie wielu pasożytniczych i liorób, pobrane tkanki czy płyny mogą stanowić materiał wyjściowy do: a) hodowli in vivo - czyli inokulacji różnych zwierząt laboratoryjnych, h) hodowli in vitro - na podłożach sztucznych.

Takie wykorzystanie pobranego materiału umożliwia namnożenie pasożytów, ułatwiając ich wykrycie i ewentualne bliższe zróżnicowanie morfologiczne.

Tkanki czy płyny ustrojowe mogą być użyte do ksenodiagnostyki, w której to metodzie różnicuje się stadia pasożytów, namnożone w specyficznych wektorach, najczęściej owadach.

Ad II. Wykrywanie niektórych składników organizmu pasożyta, |rp,o antygenów lub DNA

Najwyższą wartość diagnostyczną ma bezpośrednie wykazanie obecności pii iożyta oraz identyfikacja jego form rozwojowych, pochodzących z powierzchni i /y wnętrza organizmu człowieka. Jednak w wielu przypadkach, gdy pasożyty loktilizują sie w głębi tkanek czy narządów organizmu człowieka, mogą one nie być dostępne do badań diagnostycznych w całości. Jeżeli przy tym objawy kliniczne nie są patognomiczne, co występuję w ogromnej większości zarażeń pasożytami, przydatne mogą być metody immunologiczne, np. oparte na odczynach immunoenzymatycznych, z wykorzystaniem antygenów pasożyta mu/ swoistych gatunkowo przeciwciał monoklonalnych. li uv takie umożliwiają wykrycie w badanym materiale swoistych kompleksów iinlyy.nui pasożyta z przeciwciałem, wyznakowanym enzymem lub też krążących .tutygenów rozpuszczalnych pasożyta.

59