img112

Niepoczytalny sprawca czynu zabronionego w zasadzie nie ponosi odpowiedzialności karnej, ale można wobec niego zastosować środki zabezpieczające (np. umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym), jeżeli jego pozostawanie na wolności grozi poważnym niebezpieczeństwem dla porządku prawnego (zob.

Między pełną poczytalnością a niepoczytalnością występują stany pośrednie, w któtych poczytalność nie jest wyłączona, lecz ograniczona. Podkreślić wyraźnie należy, że ograniczenie poczytalności nie uchyla winy, a jedynie ją umniejsza. Ma jednak ono wpływ na karalność w sensie możliwości nadzwyczajnego złagodzenia kary, jeżeli występuje w stopniu znacznym (art. 31 § 2 k.k.). Inne, łagodniejsze wypadki rozpatrywane są w ramach sędziowskiego wymiaru kary w aspekcie wskazówek z art. 53 § 2 k.k.

Poważnym problemem w prawic karnym jest problem odpowiedzialności karnej osób odurzonych alkoholem lub innym środkiem odurzającym (narkotycznym, psychotropowym) w czasie popełnienia czynu zabronionego. Upojenie alkoholowe albo odutzenie, zwłaszcza zaś wykazujące wysoki stopień intensywności, powoduje znaczne zakłócenie czynności psychicznych, które może wyłączyć lub istotnie ograniczyć zarówno możność rozpoznawania znaczenia czynu, jak i kierowania swym postępowaniem, a więc oznaczać stany odpowiadające opisanym w art. 31 § 1 lub 2 k.k. (niepoczytalność i poczytalność ograniczoną). Z drugiej jednak strony, uwzględniając funkcję ochronną prawa karnego, nie sposób uznawać takich sprawców za nieodpowiccfeia/nycA /u6 feź nadzwyczajnie łagodzić ich odpowiedzialność. Dlatego też art. 31 § 3 k.k. stanowi, iż: „Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca wprawi! się w stan nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które pizewidywal lub mógł przewidzieć”.

Odpowiedzialność kama odurzonego sprawcy za popełniony czyn zabroniony została więc uzależniona od zawinienia przezeń swego odurzenia, wyłączającego lub ograniczającego poczytalność. Gdyby omawiany przepis stosować zgodnie z jego literalnym brzmieniem, zawinienie to musiałoby być każdorazowo przedmiotem dowodu, tj. oskarżyciel musiałby udowodnić, że sprawca przewidywał lub co najmniej mógł przewidzieć, iż odurzy się w stopniu ograniczającym, a nawet wyłączającym poczytalność. W praktyce przyjmuje się z zasady możliwość takiego przewidywania (z wyjątkiem upojenia patologicznego, odurzenia przemocą, podstępem itp.).

2. Błąd co do znamion czynu zabronionego lub okoliczności uchylającej odpowiedzialność

Błąd może polegać na urojeniu sobie istnienia okoliczności czy cech pcw nego stanu rzeczy, które nie występują w obiektywnej rzeczywistości, albo n nieświadomości istniejących okoliczności lub cech. Błąd wynika zawsze z nie